صفحه محصول - مبانی نظری و پیشینه تحقیق طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت

مبانی نظری و پیشینه تحقیق طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت (docx) 124 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 124 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

1436370820039000 8667757747000 دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات هرمزگان مدیریت اجرایی گرایش : مدیریت استراتژیک موضوع: طراحی معماری سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری‌ها دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان نگارنده: راحله رحیمی قدردانی از استاد گرامی دکتر بهبودی به خاطر تمامی زحماتی که برای اینجانب متحمل شده اند و مرا در این راه راهنمایی ودلگرمی دادند سپاسگذارم. همچنین از تمام کارمندان بخش مرکز مدیریت بیمایها معاونت بهداشت بندرعباس به خصوص دکتر رفیع زاد به دلیل همکاری دلسوزانه در طی جمع آوری اطلاعات و یافته های پژوهش متشکرم. تقدیم به تقدیم به تو .... به تو که هر لحظه از روزهایم را در حسرت برق نگاهت گرمای دستانت و حضور امید بخشت می گذارانم..... تقدیم به تو که تمام دستاوردهایم وامدار لحظه های با تو بودن است...... تقدیم به روح وسیعت ....پدر... فهرست مطالب مقدمه13 2-1 مفاهیم15 2-1-1 داده 15 2-1-2- اطلاعات 15 2-1-3- سیستم16 2-1-4 مدیریت17 2-1-5 سیستم های اطلاعاتی17 2-1-6- سیستم اطلاعات مدیریت17 2-1-7 سیستم اطلاعات بهداشتی18 2-1-8 نظام مراقبت18 2-1-9 معماری سیستم19 2-1-10 معماری نرم افزار19 2-1-11 معماری سیستم اطلاعاتی19 2-2 اهمیت و نقش طراحی معماری برای سیستم ها20 2-3 طراحی فرایندهای سیستم های اطلاعاتی20 2-3-1- تعریف فرایند21 2-3-2 فرایند های کسب و کار/فرایند های سیستم اطلاعاتی21 2-3-3- رویکرد های طراحی فرایند های سیستم های اطلاعاتی22 2-3-4- اصول طراحی فرایندهای سیستم های اطلاعاتی24 2-4 فرایند تهیه معماری سیستم های اطلاعاتی 30 2-4-1 تهیه برنامه استراتژیک فناوری اطلاعات31 2-4-2- تهیه برنامه سیستم های اطلاعات استراتژیک31 2-4-3 پشتیبانی از موقعیت رقابتی سازمان32 2-4-4 تهیه معماری وضع موجود33 2-4-5 تهیه معماری وضع مطلوب33 2-5متدولوژی های طراحی توسعه سیستم های اطلاعاتی33 2-5-1 تعریف متدولوژی توسعه سیستم های اطلاعاتی33 2-5-2 ویژگی های متدولوژی ها و اجزاء آن ها35 2-5-3 مزایا متدولوژی ها36 2-5-4 مشکلات متدولوژی ها37 2-5-5 طبقه بندی متدولوژی ها38 2-5-6 متدهای چابک و پویا در توسعه سیستم های اطلاعاتی42 2-5-7 روش شناسی در طراحی سیستم های اطلاعاتی44 2-5-7-1 تاریخچه رویکرد روش شناسانه در طراحی سیستم های اطلاعاتی44 2-5-7-2- فرآیند ساخت سیستم های اطلاعاتی47 2-5-7-3- روش های طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی48 2-5-7-3-الف- روش عامل موفقیت بحرانی CSF 48 2-5-7-3-ب-روش برنامه ریزی سیستم های تجاری BSP 50 2-5-7-3-ج- روش برنامه ریزی معماری سازمانی55 2-5-7-3-د روش تحلیل پیوند 65 2-6 آشنایی با نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان67 2-6-1 کلیات و اصول مراقبت بیماریها67 2-6-2 اهداف نظام مراقبت69 2-6-3- اجزا مراقبت 69 2-6-4 گردش اطلاعات در نظام مراقبت ایده آل71 2-6-5 نظام مراقبت ایده آل72 منابع تعریف واژه‌ها سیستم های اطلاعاتی : سیستم های اطلاعاتی عبارتند از سیستم های کامپیوتر پایه و یکپارچه ای که اطلاعات گذشته،حال و آینده عملیات داخلی سازمان و محیط آن را به صورت کتبی و شفاهی گردآوری،ذخیره و پردازش می نمایند و به صورت قابل استفاده و به موقع در اختیار مدیران و کارکنان سطوح مختلف سازمان قرار می دهد و از آن ها در انجام وظایف سازمانی به نحوی کارا و اثربخش برای دستیابی به اهداف سازمانی،رشد بهره وری،افزایش توان رقابت و حفظ مزیت های رقابتی پایدار بهره می برند.(اسلامی و همکاران،1389) (10) سیستم اطلاعات مدیریت: سیستم اطلاعات مدیریت یک منبع اطلاعات گسترده در سطح سازمان است که اطلاعات گذشته،حال و آینده عملیات داخل موسسه و محیط خارجی آن را جمع آوری نموده و به منظور کمک به مدیران در امر تصمیم گیری،اطلاعات مورد نیاز را در اختیار آنان قرار می دهد.(رودبارانی،1385)(11) نظام مراقبت : مراقبت عبارت است از جمع آوری،تجزیه و تحلیل و انتشار اطلاعات مربوط به یک رویداد بهداشتی مورد انتخاب.مقامات و سیاست گزاران بهداشتی،این اطلاعات را برای طرح،اجرا و ارزیابی برنامه های بهداشتی و فعالیت های مربوط به آن به کار می گیرند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها در آتلانتا،در ایالت جورجیای آمریکا (CDC) مراقبت اپیدمیولوژیک را چنین تعریف می کند: اطلاعات بهداشتی که به طور مستمر و سیستماتیک در جریان تشریح یک رویداد بهداشتی جمع آوری،تجزیه و تحلیل و ارزیابی شود.این اطلاعات برای طرح،اجرا و ارزیابی مداخلات بهداشت عمومی و برنامه ریزی های مربوط به آن مورد استفاده قرار گیرند.(گویا،1384)(12) مقدمه بقا و رشد دنیاری کنونی میسر نمی شود مگر با داشتن علم،آگاهی،شناخت که جز از مسیر دست یابی به اطلاعات به دست نمی آیند.این همان ضرورتی است که تمام افراد سازمان ها را ملزم به حرکت در جهت فناوری اطلاعات می سازد.(بنائیان،1387)(3) همچنین در عصر انفجار اطلاعات،در دنیای پیچیده و پرتلاطم امروز بهینه سازی فرایند تصمیم گیری توسط کارشناسان و مدیران میانی از یک سو و تصمیم گیری نهایی توسط مدیران ارشد از سوی دیگر به عنوان مهم ترین و تاثیرگذارترین روش برای ارتقاء عملکرد یک سازمان نوین مطرح بود،ضرورت گردآوری و پردازش اثربخشی اطلاعات را که اصلی ترین عامل کسب مزیت رقابتی در آغاز دومین دهه از هزاره های سوم است دو چندان کرده است. این امر میسر نیست مگر به کمک راهبردی که بتواند اطلاعات کلیدی را از بخش های مختلف سازمان و محیط پیرامون آن،در کوتاه ترین زمان و به شکل موثر در دسترس افراد ذیصلاح قرار داده و در عین حال تصمیمات و سیاست های اتخاذ شده از سوی رده های بالای سازمان را به سرعت در سطوح عملیاتی سازمان جاری نماید تا سازمان به شکلی پویا و انعطاف پذیر بتواند هم راستا با تغییرات سریع محیط ملی و بین اللملی،اثر تهدیدها را کاهش داده از فرصت های پیش رو نهایت استفاده را ببرد.(مهدی زاده و همکاران،1390)(13) قرن اخیر تلاش برای یافتن راه حلی که بتواند مدیران را در امر تصمیم گیری یاری نماید منجر به پیدایش «سیستم های اطلاعات مدیریت» گردیده است. سیستم های اطلاعات مدیریت شرایطی را فراهم می نماید تا یک مدیر در هر رده سازمانی بتواند با بهره گیری از اطلاعات این سیستم تصمیمات موثری اتخاذ نموده و سازمان را در دستیابی به اهدافش یاری رساند.(11) طراحی و استقرار سیستم های اطلاعاتی مدیریت تلاشی در جهت پاسخگویی به این نیاز بنیادین عصر اطلاعات بشمار می رود.در واقع سیستم های اطلاعاتی مدیریت طراحی و استقرار سیستم ها و بکارگیری فناوری اطلاعاتی در زمینه سازمان و مدیریت اقدامی در جهت تطابق با شرایط نوین سازمان ها در عصر اطلاعات می باشد.بدیهی است این اقدام در صورتی به یاری مدیران خواهد شتافت که به صورتی کارآمد و اثربهش برنامه ریزی،طراحی و استقرار یافته باشد.(سعیدی و همکاران،1389)(14) با استفاده از اطلاعات به موقع و با کیفیت بالا،کارکنان وزارت خانه بهداشت می تواند اولویت های مشکلات بهداشت در جمعیت کشوررا به صورت کارآمدتر و موثرتر شناسایی و پیگیری نمایند. سیستم های اطلاعاتی سلامت برای مراقبت مداوم بیماری و ارزیابی اجرای سیاست ها استراتژی ها و مداخلات بهداشتی عمومی لازم است.اطلاعات که از سیستم های اطلاعات سلامت بدست می آید می تواند در شناسایی،مداخله و کنترل شیوع بیماری ها همه گیر عفونی و نظارت بر شیوع و مرگ ومیر بیماران،فراهم کردن اصل برای پیشگیری از دوره های بیماری های عفونی و غیرعفونی؛ارزیابی نیازمندی های مداخله های گوناگون پشتیبانی از فرموله کردن سیاست و تخصیص منابع؛راهنمای تحقیقات و کمک کردن به مراقبت کلینیکی بیماران با جمع بندی منابع محدود استفاده می شود.چنین اطلاعاتی می تواند در بهبود مدیریت منابع که سرویس های بهداشتی ارائه می دهد،برنامه ها و نیازمندی های پروژه آینده و نظارت بر هزینه ها استفاده شود.(ویلکینز،2008)(15) در این نوشتار در بخش اول، به مبانی نظری پیرامون طراحی معماری سیستم های اطلاعاتی و نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان و در بخش دوم،مروری بر پژوهش های صورت گرفته در داخل و خارج از کشور می پردازیم. در بخش مبانی نظری اهمیت ونقش طراحی معماری،طراحی فرایند های سیستم های اطلاعاتی،فرایند تهیه معماری سیستم های اطلاعاتی و متدولوژی های طراحی و توسعه سیستم های اطلاعاتی تشریح خواهد شد و در ادامه کلیات و اصول ،اهداف،اجزا و چالش های نظام مراقبت بیماری ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد. بخش اول:مبانی نظری 2-1 مفاهیم در حوزه طراحی معماری سیستم های اطلاعات مدیریت مفاهیم متعددی آورده شده است.در ذیل مفاهیم اولیه طراحی معماری سیستم های اطلاعات مدیریت را مرور می کنیم. 2-1-1- داده عبارت است از بوده ،واقعیت یا هست معلوم که می توان هست دیگری را از آن استنباط کرد و یا به عبارت دیگر نمایش بوده ها،پدیده ها،مفاهیم یا شناخته ها به طرزی صوری و مناسب برای برقراری ارتباط،تفسیر یا پردازش توسط انسان یا هر امکان خودکار گویند.(روحانی رانکوهی،1386) (16) و در تعریف دیگر،حقایق خام و مجردی هستند که معاملات را توصیف می کنند،این حقایق دارای مفهوم خاصی نبوده و به خودی خود مفید نمی باشند.(مدهوشی،1387)(17) 2-1-2- اطلاعات اطلاعات ،داده هایی هستند که در بستر خاص دارای مفهوم و معنا می شوند و مفهومی را انتقال می دهند که در شرایط خاصی برای فرد دارای ارزش است.داده و اطلاعات مفاهیمی نسبی هستند و بستگی به کاربرد و شرایط زمانی و مکانی می توانند تغییر ماهیت دهند.به این معنی که داده می تواند برای گروهی از کاربران نقش داده و برای گروه دیگر اطلاعات تلقی شود و بالعکس.رابطه داده،اطلاعات و دانش را می توان در شکل 1 مشاهده کرد. 1404620297180دادهاطلاعاتدانش00دادهاطلاعاتدانش شکل 1 –رابطه بین داده –اطلاعات و دانش داده هایی که به گونه ای پردازش شده و برای کسی مفید باشند،اطلاعات نامیده می شود.به عبارت دیگر اطلاعات باید با ارزش باشند در غیر این صورت داده محسوب می گردد. (صرافی زاده،1389)( (1) اطلاعات از نظر نورتسلند و بیجورندال(2001) عبارت است از هر گونه محرکی که عدم قطعیت را در فرایند تصمیم گیری کاهش می دهد.(ریور2007؛فورست لوندل،2001)(18,19) 2-1-3- سیستم مجموعه انباشته شده از عناصری که به جهت هدف و مقصود مشترک با یکدیگر در تعامل هستند.(مندوزا،2004)(20) و یا در تعریف دیگر سیستم مجموعه ای از اجزای بهم پیوسته است که به علت وابستگی حاکم بر اجزای خود،کلیت جدیدی را بوجود آورده اند.اجزای سیستم ضمن برخوارداری از ارتباطات کنشی و واکنشی از نظم و سازمان خاصی پیروی می نمایند و در جهت تحقق هدف های معینی که دلیل وجودی سیستم است فعالیت می کنندو به عبارت دیگر سیستم عبارت است از کلیتی ذهنی یا عینی که از اجزای وابسته به هم تشکیل شده است و یا سیستم عبارتست از مجموعه ای از مفاهیم یا عوامل که برای برآوردن یک نیاز مورد استفاده قرار می گیرند.( سعیدی،1389)(14) 2-1-4 مدیریت مدیریت فراگرد به کارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی بر مبنای یک نظام ارزشی پذیرفته شده است که از طریق برنامه ریزی،سازماندهی،بسیج منابع و مکانات،هدایت،و کنترل عملیات برای دستیابی به اهداف تعیین شده،صورت می گیرد. این تعریف،پنج نکته اساسی ذیل را که زیر بنای مفاهیم کلی مدیریت در حوزه های نظریه پردازی و کاربرد هستند،در بردارد: 1. مدیریت یک فراگرد است؛ 2. مدیریت بر هدایت تشکیلات انسانی دلالت دارد؛ 3. مدیریت موثر مبتنی بر تصمیم گیری مناسب و دستیابی به نتایج مطلوب است؛ 4. مدیریت کارا،متضمن تخصص و مصرف مدبران منابع است؛ مدیریت بر فعالیت هایی هدفدار،تمرکز دارد(رضائیان،1386،ص8)(21) 2-1-5 سیستم های اطلاعاتی سیستم اطلاعاتی به منابعی از افراد(کاربران نهایی و متخصصین IS)،سخت افزارها (دستگاه ها و رسانه ها)،نرم افزارها (برنامه ها و رویه ها)،داده ها (پایگاه داده ها و پایگاه های دانش)،و شبکه ها (رسانه های ارتباطی و شبکه های پشتیبانی) وابسته است،تا فعالیت های درونداد،پردازش،برونداد،دخیره سازی و کنترل را انجام دهد و منابع را به محصولات اطلاعاتی تبدیل کند.(اوبراین،1389)(22) 2-1-6- سیستم اطلاعات مدیریت سیستم اطلاعات مدیریت یک منبع اطلاعات گسترده در سطح سازمان است که اطلاعات گذشته،حال و آینده عملیات داخل موسسه و محیط خارجی آن را جمع آوری نموده و به منظور کمک به مدیران در امر تصمیم گیری،اطلاعات مدیریت یک سیستم حمایت کننده از مدیران در حل مسائل سازمانی بوده و در کلیه سطوح سازمانی مورد استفاده قرار می گیرد.(رودبارانی،1385)(11)سیستم اطلاعاتی مدیریت MIS به منظور ارائه گزارش های مورد نیاز از سیستم های فرعی به منظور جمع آوری داده ها و اطلاعات بهره مند می گردد(،سعیدی و همکاران،1389)(14) 2-1-7- سیستم اطلاعات بهداشتی سیستم اطلاعاتی که به طور ویژه برای کمک به مدیریت و برنامه ریزی برنامه های بهداشتی، در مقابل وظیفه ارائه مراقبت بهداشتی طراحی می شود.(مدهوشی،1387)(17) 2-1-8- نظام مراقبت مراقبت با چند معنی به کار می رود: نخست مراقبت به معنای موشکافی و دقت مداوم در عوامل تعیین کننده بروز و انتشار بیماری ها و سایر شرایط ناخوشی،می باشد.بنظر می رسد مراقبت در برنامه های پیشگیری و مبارزه با بیماری ها اساسی و شامل گرد آوری،تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار اطلاعات است. تعریف مراقبت از دیدگاه برنامه های مبارزه با بیماری ها: مراقبت عبارت از جمع آوری داده ها،تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار اطلاعات مربوط به یک رویداد بهداشتی انتخاب شده می باشد.مدیران بهداشتی می توانند از این اطلاعات برای طراحی،اجرا و ارزشیابی برنامه های بهداشتی استفاده نمایند. مرکز کنترل بیماری های ایالت متحده آمریکا(CDC) نیز مراقبت را بصورت زیر تعریف کرده است: مراقبت یعنی،جمع آوری مداوم و منظم،تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های بهداشتی در فرآیند توصیف و پایش سلامتی. در جریان مراقبت در سیستم های بهداشتی،داده های بهداشتی بصورت مداوم و منظم جمع آوری می شوند.(گویا و همکاران،1384)(12) 2-1-9- معماری سیستم معماری سیستم به معنای ارائه توصیفی از یک سیستم است که نشان دهنده ساختار اجزاء آن،ارتباط بین آنها و اصول و قواعد حاکم بر طراحی و تکامل آنها در گذر زمان باشد. در مقایسه با سایر سیستم های اطلاعاتی که حاصل کار آنها فیزیکی و قابل لمس بوده و اجزاء و روابط حاکم بر آنها کاملاً مشخص است، معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک در سازمان مواجه با سیستمی است که اجزاء آن اغلب ترکیبی و مفهومی بوده و روابط حاکم بر آنها منبعث از برنامه ریزی استراتژیک سازمان می باشد .بنابراین توصیف اجزاء و روابط بین آنها نیازمند روش های خاصی است که در اصطلاح به آن مدل گفته می شود.(الهی و همکاران،2004)(23) در تعریف دیگر معماری توصیفی فنی از سیستم می باشد که نشان دهنده ساختار مولفه ها،ارتباطات بین آنها و اصول حاکم بر طراحی و تکامل آنها در گذر زمان می باشد.به عبارت ساده تر هر جا نیاز به طراحی موجودیت یا سیستمی باشد که ابعاد یا پیچیدگی آن از حدی معین فراتر رفته یا نیاز مندی های خاصی را تحمل نماید،نگرش ویژه و همه جانبه ای را لازمم خواهد داشت که به آن معماری می گویند.(احمدی و همکاران،1383)(24) 2-1-10- معماری نرم افزار معماری نرم افزار یعنی ساختار و سازمان یک سیستم نرم فزاری که به منظور پشتیبانی از عملیات مشخص،بر روی سازماندهی اجزاء را در حوزه های مرتبط به هم گروه بندی می کند.دیگر حوزه های مرتبط به هم،بر روی تبادل و تعامل با این حوزه متمرکز می شوند. 2-1-11- معماری سیستم اطلاعاتی معماری سیستم اطلاعاتی ساختار مولفه های سیستم،روابط آنها با یکدیگر و اصول و شیوه های حاکم بر طراحی آنها با هدف پشتیبانی از کسب و کار را ارایه می نماید. در دهه 80 دو عبارت «معماری سیستم اطلاعاتی» و «معماری نرم افزار» مترادف یکدیگر در نظر گرفته می شدند.ولی در دهه 90 نیاز به اشراف بر ساخت بیرونی یک سیستم و نحوه تعامل آن با سایر سیستم ها علاوه بر تشریح ساخت دورنی آن،باعث ایجاد افتراق میان این دو واژه و تبلور مفاهیمی تازه گردید.ارایه چارچوب زکمن را می توان جزو اولین گامها برای شفاف سازی ناکافی بودن معماری نرم افزار برای پوشش تمامی وجوه یک سیستم دانست.در واقع معماری نرم افزار که عموما با نمودارهای DFD و ERD سر و کار دارد،بیشتر توجه خود را به جزییات درونی سیستم ها معطوف می دارد،ولی معماری سیستم اطلاعاتی بر سطوح کلان فرآیندهای کسب و کار و تعامل آنها با برنامه های کاربردی تمرکز دارد.(فتحیان و همکاران،1384)(25) 2-2- اهمیت و نقش طراحی معماری برای سیستم ها به دلیل اهمیت انعطاف پذیری سازمان ها در برابر فشارهای بیرونی نظیر تغییر ماهیت کسب و کار،تغییر ماموریت ها و ساختارهای سازمانی و تغییرات سریع تکنولوژی نیاز به یک چارچوب و راهنمای مناسب برای طراحی و پیاده سازی سیستم های اطلاعات استراتژیک منعطف که حداکثر سازگاری را با شرایط ذکر شده داشته باشد ضروری بنظر می رشد.بطور خلاصه می توان ضرورت معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک را در ظهور سازمان های بزرگ،نیاز به طراحی و توسعه سیستم های اطلاعاتی پیچیده،ظهور سیستم های اطلاعاتی به منظور خاص و انعطاف پذیری سیستم های اطلاعات استراتژیک در برابر فشارهای بیرونی وارد بر سازمان که ناشی از تغییر و تحولات در شیوه کسب و کار ،رقبا،عرضه کنندگان،مشتریان و بطور کلی تمامی تاثیر گذاران به سازمان و تغییرات سریع فناوری اطلاعات ارزیابی کرد.(الهی و همکاران،2004)(23) 2-3- طراحی فرایندهای سیستم های اطلاعاتی فعالیت طراحی فرایندهای سیستم اطلاعاتی بر روی منابع نرم افزاری تمرکز می کند.به طوری که برنامه ها و رویه های به وسیله سیستم اطلاعاتی پیشنهادی (مطلوب) مورد نیاز واقع می شوند.همچنین طراحان بر روی توسعه مشخصات جزیی نرم افزار تمرکز می کنند که باید به وسیله برنامه ریزی بر روی مشتری خریداری یا توسعه یابند.رابط کاربر،مشخصات طراحی داده و نیازمندی عملیاتی در این مرحله توسعه داده می شوند.(لادون،2001)(26) 2-3-1- تعریف فرایند فرایند به مجموعه مراحل به هم پیوسته کار گفته می شود.(نانسی،1999)(27) به عبارت دیگر فرایند ها اقدامات،عملیات یا رفتارهایی هستند که برای تغییر شکل چیزی اجرا می گردند.برای مثال،از طریق ایجاد تغییر در ظاهر،خواص شیمایی،مکان،موقعیت آن از دیدگاه نرم افزاری فرایندها فعالیت هایی هستند که در نهایت به برنامه های کامپیوتری ختم می شوند.شکل 2 نمایش یک فرایند را بر اساس استاندارد انگلیسی آن نشان می دهد.(آلتر،2000)(28) 356235283210نام فرآیند (پردازش)شناسه فرآیند (شماره)00نام فرآیند (پردازش)شناسه فرآیند (شماره) شکل شماره 2: نمایش استاندارد انگلیسی یک فرایند 2-3-2- فرایند های کسب و کار/فرایند های سیستم اطلاعاتی مجموعه فعالیت هایی هستند که یک یا چند نوع ورودی را به کارگرفته،تعبیر و تفسیر نموده و خروجی را ایجاد می کنند که برای مشتریان ارزشمند و خواستنی است.برای مثال پذیرش درخواست برای وام،پردازش و تصویب یا رد آن نمونه ای از فرایند های کسب و کار یک بانک می باشند. 2-3-3- رویکرد های طراحی فرایند های سیستم های اطلاعاتی از نظر یوردون (2002) دو رویکرد عمده برای طراحی فرایندهای سیستم های اطلاعاتی وجود دارد که عبارتند از : الف-رویکرد کیفیت فراگیر در این رویکرد برای طراحی فرایند های سیستم های اطلاعاتی رعایت معیارهای کیفیت زیر ضروری است که عبارتند از : 1- مربوط بودن :آیا اصلا فرایندی برای تولید محصولات(خروجی ها) توسط سیستم اطلاعاتی کیفیت لازم است؟ 2- کامل بودن :آیا فرایند همه آنچه را که باید انجام دهد،انجام می دهد؟ 3- صحیح بودن :آیا فرایند با سطح اشتباهات حداقل کار می کند؟ 4- ایمن بودن : آیا فرایند تنها توسط پرسنل تحت فرمان فعال می شود؟آیا رمزهای عبور لازم بر روی آن قرار گرفته اند؟چه کسانی باید به آن دسترسی داشته باشند؟ 5- بهنگام بودن : آیا دوره زمانی فرایند منطبق با استانداردها و انتظارات می باشد؟ 6- اقتصادی بودن: اگر تمام کارهای دیگر متوازن باشند،آیا طراحی فرایند به طور ارزان امکان پذیر است؟ 7- کارا بودن : آیا تمام نسبت ها مثلا نسبت صحیح بودن عملکرد فرایند به هزینه انجام شده برای آن به حداکثر خود رسیده اند؟ 8- پایا بودن (قابلیت اطمینان):آیا واریانس ها برای بررسی و ارزیابی عملکرد فرایند به حداقل رسیده اند؟ 9- کاربردی بودن(قابلیت بکارگیری): آیا یادگیری و درک فرایند آسان است؟ ب- رویکرد ساخت یافته اصول طراحی ساخت یافته نمودارهای جریان داده را به کار می گیرد و مستلزم تغییر شکل از نمودارهای جریان داده فیزیکی به نمودارهای جریان داده منطقی از طریق حذف تمام فرایندهای فیزیکی از ملاحظات است.توالی ساخت یافته برای تبدیل سیستم جاری(موجود) به مشخصات سیستم پیشنهادی (مطلوب) به ترتیب زیر است: 1- یک نمودار سلسله مراتبی از جاری به یک مجموعه هم سطح از نمودارهای جریان داده فیزیکی از سیستم جاری تبدیل و ترجمه می شود. 2- این مجموعه از نمودارهای جریان داده فیزیکی تحت تاثیر فرآیندهای فیزیکی و ملاحظات قدیمی پیاده سازی قرار گرفته و در نتیجه یک مجموعه هم سطح از نمودارهای جریان داده منطقی برای سیستم جاری ایجاد می شود. 3- نمودارهای جیران داده منطقی از سیستم جاری به یک مجموعه هم سطح از نمودارهای جریان داده منطقی از سیستم پیشنهادی تبدیل می شوند. 4- ملاحظات اجرایی تازه برای تولید یک مجموعه هم سطح از نمودارهای جریان داده فیزیکی از سیستم پیشنهادی جمع آوری می شوند. 5- این مجموعه آخر از نمودارهی جریان داده به واژه نامه داده تبدیل می شوند.(یوردون و همکاران،2002)(29) 2-3-4- اصول طراحی فرایندهای سیستم های اطلاعاتی هارنیگتون (2001) دوازده اصل اساسی را برای طراحی فرایند های سیستم های اطلاعاتی ارائه کرد.که در اینجا به تعداد محدودی از این اصول اشاره می گردد.(30) 1- حذف فرآیند های اضافی(جفتی) به دنبال فرآیندهایی باشید که در آن یک فعالیت مشابه در مکان های متفاوت توسط افراد مختلف و یا هر دو انجام می شود.فرآیند های اضافی هزینه ها را افزایش می دهند. به علاوه چنین اضافه کاری هایی باعث اطلاعات متناقص و مخالفی می شوند.برای حل این مساله پایگاه داده یکپارچه ای ایجاد می شود که حلوی اطلاعات متناقص در فایل های مجزا را می گیرد.برای مثال ممکن است دو برنامه را پیدا کنید که یک وظیفه را انجام می دهند.آنگاه می توانید یک زیر برنامه تکی را برای انجام این وظیفه ایجاد کنید.این زیر برنامه سپس می تواند وقتی که این وظیفه انجام می شود،توسط هر دوی این برنامه ها فراخوانده شود.این موضوع منطق اساسی ایجاد برنامه ریزی شی گرا و تحلیل و طراحی شی گرا می باشد. 2- حذف فرایندهای فاقد ارزش افزوده: تفاوت میان درآمد فروش محصولات و هزینه مربوط به خرید مواد اولیه به کار رفته در آن محقصولات را ارزش افزوده می گویند.به عبارت دیگر ارزش افزوده مقدار ارزشی است که در هر فرایند ایجاد و تولید می گردد.از این رو فرایندها و فعالیت های فرایندی باید دارای ارزش افزوده باشند.یک فرایند دارای ارزش افزوده فرآیندی است که به طور واضح و مشخص ارزشی همچون کیفیت را به خروجی سیستم های اطلاعاتی اضافه می کند. برای شناسایی فرایند های دارای ارزش افزوده می توان سوالات زیر را از هر فرآیند مطرح کرد. الف- آیا این فرآیند می تواند بدون این که اثر زیان آوری بر روی خروجی داشته باشد حذف شود؟ ب- آیا کاربران نهایی پول یا چیزی را برای انجام این فرآیند ها پرداخت می کنند؟ در این زمینه فعالیت هایی هستند که فرآیند های آنها خوب طراحی شده اند در نتیجه به دنبال فرایندهایی باشید که ماهیت محصول فیزیکی و یا اطلاعاتی را اصلاح یا تعدیل نمی کنند این فرآیند ها اغلب شامل فعالیت های سازمانی همچون moving،waiting،set up،storing و یا انجام چند باره یک کار می‌باشند.همچنین به دنبال فعالیت های کنترلی سازمانی زایدی همچون Logging،Control،Routing Slips باشند.چنبن فعالیت های زایدی چک لیستی را فراهم می کنند که از طریق آن می توانید نمودارهای جریان داده را برای تشخیص فرآیندهایی که دارای ارزش افزوده نیستند،تجزیه و تحلیل کنید. 1- ساده سازی فرایند ها: با ساده سازی فرایندها،یادگیری آنها آسان تر شده و اشتباهات کمتری ایجاد می شود.از دیدگاه نرم افزاری با ساده سازی فرایند ها تغییر و نگهداری ماژول ها آسان تر می شود.شش حالت برای جستجوی زمان های انجام ساده سازی فرآیند ها وجود دارد. الف:وظایف اضافی یا جزء به جزء شده این وظایف یا باید ترکیب و یا حذف شوند.برای مثال فرض کنید،سه ماژول پیوسته برنامه ای مجزا وجود دارد که سه بخش یک گزارش خرید را می نویسند.این ماژول ها را به یک ماژول پیوسته ترکیب کنید تا یک گزارش واحد ایجاد شود. ب- جریان های پیچیده یا تراکم زیاد این کار مثل مسدود شدن کلسترول در جریان خون عمل خواهد کرد.تغییر توالی وظایف،جدا سازی وظایف،متعادل کردن فشار کاری همگی وظایفی هستند که تقریبا برای ساده سازی فرآیند ها به کار می روند. ج- فعالیت های مشابه آنها را ترکیب کنید،مخصوصا اگر آنها فعالیت های متوالی در یک جریان متوالی هستند. د- کنترل بیش از حد بدون هیچ عمل اصلاحی کنترل وظایف را حذف کرده یا کاهش دهید. ه- داده های بدون استفاده آنها را حذف کنید و- گزارش های غیر استاندارد آنها را استاندارد کنید. 2- کاهش دوره زمانی فرآیند دوره زمانی به مدت زمانی اشاره دارد که صرف می شود تا یک فرآیند از آغاز تا پایان تکمیل شود.امروز رقابت فقط بر روی هزینه و کیفیت متمرکز نیست بلکه بر روی زمان نیز تمرکز دارد.زمان به عنوان یک عنصر اساسی که مزایای رقابتی ارائه می کند،شناسایی شده و کاهش دوره زمانی یک هدف تجاری مهم است.استفاده از سیستم های اطلاعاتی برای حذف یا ترکیب عملیات های تولیدی یا بازرسی یک نمونه از آن است.(توربان،2002)(31) شش تکنیک برای کاهش زمان صرف شده برای انجام وظایف وجود دارد که عبارتند از : الف-تبدیل فعالیت های متوالی به موازی دو وظیفه که در یک زمان انجام می شوند تا زمان کمتری را نسبت به دو وظیفه ای که یکی بعد از دیگری انجام می شود،می گیرند.برای مثال به شکل 3 توجه کنید،قسمت A یک شکل دو وظیفه متوالی را نشان می دهد.وظیقه دوم تا زمان تکمیل وظیفه اول نمی تواند آغاز شود.به هر حال،فرض کنید که یک فرم دو بخشی از جریان داده Customer Order و Credite Check فرستاده می شود.حالا این فرآیندها در قسمت B شکل متوازی هستند و زمان دوره ای فرآیند کاهش یافته است. -19367545085 a Customer 3.1Verlly Order3.2Check creditCustomer order3.1Verlly Order3.2Check creditacustomerCustomer order(copy)Customer order(copy)bVerified order00 a Customer 3.1Verlly Order3.2Check creditCustomer order3.1Verlly Order3.2Check creditacustomerCustomer order(copy)Customer order(copy)bVerified order شکل شماره 3:تبدیل فرآیند های متوالی به موازی ب- تغییر توالی فعالیت ها : تغییر فعالیت ها باعث کاهش مدیریت فیزیکی فرآیند ها می شود.برای مثال به شکل شماره 4 توجه کنید.آنچنان که قسمت A این شکل نشان می دهد خروجی فرآیند از Building A به Building B فرستاده می شود.سپس خروجی فرآیند 2 از Building B برای تکمیل مجدد به فرآیند 3 در Building A بر می گردد.در این حالت شاهد یکسری رفت و برگشت های اضافی هستیم.حالا توالی فعالیت ها تغییر داده شوند به طوری که ابتدا فعالیت های 1و 2 در Building A انجام می شوند.این مطلب در قسمت B نشان داده شده است. حالا زمان دوره ای فرآیند کاهش یافته زیرا مدیریت و کنترل فیزیکی فعالیت ها حداقل شده است. 1035054445Building ABuilding B123Building ABuilding B123ab00Building ABuilding B123Building ABuilding B123ab شکل شماره 4 :تغییر توالی فعالیت ها ج- از حالت اضافی(جفتی) خارج کردن بعضی از مواقع فرآیند ها نمی توانند به صورت موازی انجام شوند بلکه باید به صورت متوالی باشند.در این وضعیت بهتر است که فرآیندها را از حالت جفتی خارج کنیم.از حالت مضاعف(جفتی) خارج کردن به این معنی است که هر فرآیندی می تواند با سرعت خاص انجام شود و هرگز لازم نیست که تحت تاثیر سرعت های مختلف سایر فرآیندها قرار گیرد.فرآیند ها از حالت مضاعف(جفتی )خارج شده،موجب کاهش وابستگی یک فرآیند به فرآیند دیگر می شوند. -1854202646045Edit order3.6Sulp producta3.5Edit orderEdit Order 3.6Sulp productDIPending order fileEdit Order 3.5Edit orderb00Edit order3.6Sulp producta3.5Edit orderEdit Order 3.6Sulp productDIPending order fileEdit Order 3.5Edit orderbبرای مثال به قسمت a شکل شماره 5 توجه کنید.کنترل های ویرایش سفارش مشتری Customer Order باید قبل از ارسال کالا به مشتری تکمیل شوند.در چنین مواردی فرآیند ها از یک پردازش به پردازش دیگر از حالت مضاعف(جفتی) خارج شوند.این موضوع در قسمت b شکل نشان داده شده است. در اینجا خروجی فرآیند Edit Order به طور مستقیم به فرآیند Ship Product ارسال نمی شو،بلکه به انبار داده دخیره یا فایل ضربه گیر Pending order ارسال می گردد.حالا فرایند Ship Product می تواند از یک فایل ذخیره با سرعت خودش و در زمان مثل تعطیلات کشیده شود.فایل های موقت وسیله های واسطه خوبی برای از حالت جفتی خارج کردن فرآیندهای متوالی هستند. شکل شماره 5:از خالت جفتی خارج کردن فرآیندهای متوالی د- کاهش وقفه ها یا انقطاع در کار:این موضوع مخصوصا با عملیات های ثبت داده مرتبط است.عملیات های ثبت باید در مکان های ساکن قرار گیرند.این مکان های دارای حداقل ترافیک و از هم گسیختگی های محیطی هستند. ه- کاهش گردش خروجی ها: در این زمینه گردش الکترونیک خروجی ها بر گردش فیزیکی به سوی گزارش های کاغذی ترجیح دارد. و-منظم کردن اولویت ها: در این زمینه بعضی از فرایند ها و وظایف فرایندی بسیار مهمتر از بقیه هستند.بعضی از تراکنش ها نیاز است سریع تر از دیگران انجام شوند. 1- ساده سازی زبان: این موضوع به عملیاتی کردن رویه ها طراحی صفحه نمایش دو طرفه یا واکنشی مربوط است.ساده سازی زبان عدم یکنواختی را کاهش می دهد(افزایش پایائی) و زمان های یادگیری را کاهش می دهد(افزایش قابلیت بکارگیری).در این زمان می توان از اختصارات و مخفف ها استفاده کرد. 2- استاندارد کردن فرایندها: در جستجوی فعالیت و الگوریتم های مشابه باشید و آنها را استاندارد کنید.جایابی صفحه نمایش دو طرفه یا واکنشی یکی از این مثال ها هستند.استاندارد کردن ماژول های نرم افزاری این اجازه را می دهد که از مزایای قابلیت استفاده مجدد کدها بهره مند شد.(هارینگتون،2001)(30) 2-4- فرایند تهیه معماری سیستم های اطلاعاتی برای اینکه بتوانیم اجزاء، ارتباط بین اجزاء و رویه های حاکم بر توسعه وتکامل اجزاء یک سیستم اطلاعات استراتژیک را در گذر زمان بدست آوریم، می توان فرایندی را پیشنهاد کرد که ورودی های آن برنامه ریزی استراتژیک فنآوری اطلاعات ، برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک و نوع پشتیبانی مورد نیاز از سیستم های اطلاعات استراتژیک می باشد. بنابراین به طور کلی برای تهیه معماری سیستم اطلاعات استراتژیک بایستی گام های زیر را اجرا نمود: • تهیه برنامه استراتژیک فنآوری اطلاعات • تهیه برنامه سیستم های اطلاعات استراتژیک • تعیین نوع پشتیبانی سیستم های اطلاعات استراتژیک 2-4-1- تهیه برنامه استراتژیک فناوری اطلاعات سازمان ها برای استفاده از مزیت های فنآوری اطلاعات نیازمند یک برنامه استراتژیک برای آن هستند که معمولا خروجی این برنامه استراتژیک تعریف یکسری پروژه جهت برطرف کردن شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب استفاده از فنآوری اطلاعات و در نهایت معماری فنآوری اطلاعات مورد استفاده برای سازمان می باشد. معماری فناوری اطلاعات یا زیرساختها (سطوح بنیادین) کلیه اجزاء شامل نرم افزارهای کاربردی رده‌های مختلف مدیریتی (مدیریت عملیاتی و کنترل، مدیریت میانی و کنترل و مدیریت استراتژیک) و نرم افزارهای کاربردی عملیاتها و کارکردهای مختلف نظیر بازاریابی، تحقیق و توسعه، تولید وتوزیع می باشد. بعلاوه معماری اطلاعات مقوله های زیرساختی (اعم از پایگاه های داده ها، نرم افزارهای پشتیبانی، شبکه لازم برای اتصال نرم افزارهای کاربردی و...) را در خود جای می دهد. در واقع با داشتن برنامه استراتژیک فنآوری اطلاعات، آن بخش از فنآوری اطلاعات که برای سازمان مورد نیاز است ، مشخص می شود. بنابراین با داشتن خروجی های این برنامه می توان یکسری از اجزای سیستم های اطلاعات استراتژیک جهت پشتیبانی از موقعیت رقابتی وایجاد مزیت رقابتی برای سازمان را مشخص نمود .این اجزاء همان اجزای معماری فنآوری اطلاعات است، با این تفاوت که اجزای معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک تنها بخشی از اجزای معماری فنآوری اطلاعات را در بر می گیرد که جنبه استراتژیک دارند و در راستای پشتیبانی از استراتژیهای رقابتی سازمان وایجاد مزیت رقابتی با هدف رسیدن به رقبای تجاری ویا کسب برتری در مقابل آنها است(شکل شماره 2). به عبارت دیگر معماری فنآوری اطلاعات که از نتیجه برنامه ریزی استراتژیک فنآوری اطلاعات بدست می آید هم دربرگیرنده اجزاء استراتژیک وهم در برگیرنده اجزایی برای انجام فعالیت های غیر استراتژیک و عملیات روزمره سازمان است. 2-4-2- تهیه برنامه سیستم های اطلاعات استراتژیک برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک فرایندی است که از طریق آن سازمان چارچوبی از برنامه های کاربردی مبتنی بر کامپیوتر را تعیین می کند تا این مجموعه از سیستم ها بتواند برای دستیابی به اهداف استراتژیک سازمانی کمک نماید.فرایند برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک مشتمل برتعدادی فعالیت بهم پیوسته است. خروجی اصلی فرایند برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک مجموعه ای مشخص از سیستم های اطلاعاتی است که می تواند به سازمان در انجام فعالیتهای تجاری ودستیابی به به اهداف استراتژیک کمک نماید .بنابراین سازمانها این برنامه را با هدف تشخیص با ارزش ترین سیستم های اطلاعاتی انجام داده وبه دنبال برنامه های کاربردی وسیستم هایی هستند که نتیجه ای در پشتیبانی از موقعیت رقابتی وایجاد مزیت رقابتی آنها داشته باشد. خروجی برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک تعریف یکسری برنامه ها جهت استفاده از سیستم های اطلاعاتی وهمچنین کنترل مستمر و برنامه ریزی شده برای توسه وبهبود این سیستم ها در جهت پشتیبانی از موقعیت رقابتی وایجاد مزیت رقابتی برای سازمان می باشد .برنامه ریزان بایستی تغییرات روش های مدیریتی وموقعیت رقابتی را درون فرایند برنامه ریزی قرار دهند تا از این طریق رویه های حاکم بر توسعه وبهبود این سیستم ها معین شود . این کار باعث می شود تا مجموعه سیستم های اطلاعات استراتژیک در برابر تغییرات منعطف باشند و از پیچیدگی های ناشی از توسعه های نا منظم جلوگیری شود. قسمتی از گام سوم فرایند برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک، شناسایی سطح بالایی از فناوری اطلاعات برای پشتیبانی از موقعیت استراتژیک سازمان می باشد. با استفاده از اجزاء استراتژیک معماری فنآوری اطلاعات می توان به اجزاء معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک دست یافت و از برنامه استراتژیک فنآوری اطلاعات می توان استراتژیهای توسعه سیستم های سیستم های اطلاعاتی مبتی بر آن قسم از فنآوری اطلاعات که جنبه استراتژیک دارند در جهت تهیه رویه های حاکم بر توسعه انعطاف پذیر اجزاء معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک مشخص نمود. 2-4-3- پشتیبانی از موقعیت رقابتی سازمان اهداف ابتدایی و اولیه مدیران استراتژیک حداکثر کردن ارزش قابل تحویل به تمامی ذیعنفعان سازمان می باشد.این اهداف بوسیله برقراری و نگهداری یک چشم انداز واحد واستراتژی جهت دار تکمیل می شوند. مزیت های رقابتی بایستی شناسایی و از آنها در جهت رشد و ارتقاء سازمان استفاده شود. برای حمایت از موقعیت رقابتی سازمان بایستی فعالیت های استراتژیکی انجام شود مانند: 1- شناسایی نقاط قوت و ضعف داخلی وفرصت وتهدیدات بیرونی 2- توسعه و بهبود برنامه ها در سطح استراتژیک و عملیاتی 3- مدیریت عملکرد سازمان. سیستم های اطلاعات استراتژیک برای حمایت از موقعیت رقابتی بایستی این عملیات و فرایند را پشتیبانی کند تا بتواند ارزش مناسب را برای ذینفعان مهیا نماید.یک سیستم اطلاعات استراتژیک بایستی درقالب یک شکل قابل استفاده بوسیله متصدی این فرایند قرار گیرد (اطلاعات بایستی کامل، درست و به موقع باشند) و همچنین اطلاعات بایستی سریع و آسان مکان یابی شوند. هدف از اجرای یک پروژه سیستمهای اطلاعات استراتژیک دریک سازمان چابک می تواند توسعه و کاربرد فرایندها واطلاعات زیربنایی برای هوشیاری موقعیتی،تصمیم گیری،برنامه ریزی ومدیریت عملکرد (با تاکید بر ارتباطات) باشد. 2-4-4- تهیه معماری وضع موجود پس از تهیه برنامه استراتژیک فنآوری اطلاعات، برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک و نوع پشتبانی لازم توسط سیستم های اطلاعات استراتژیک بایستی معماری وضع موجود سیستم های اطلاعات استراتژیک مشخص شود. بعبارت دیگر بایستی ساختار اجزاء سیستم های اطلاعات استراتژیک موجود و همچنین ارتباط بین این اجزاء نیز مشخص شود و برای اینکه معماری ، یک معماری منعطف وفابل استفاده در شرایط وبرنامه های گوناگون باشد بایستی قوائد واصول حاکم بر طراحی و تکامل اجزاء را داشته باشد. 2-4-5- تهیه معماری وضع مطلوب اگر معماری وضع موجود (اجزاء ، ارتباط بین اجزاء ورویه های حاکم بر توسعه اجزاء) مناسب برای برنامه ها واهداف تعیین شده در مراحل قبلی نباشد بایستی ساختار(اجزاء کمیت و کیفیت) و ارتباط بین آنها و رویه های لازم برای طراحی و توسعه اجزاء اصلاح شود.(الهی و همکاران،2004)(23) 2-5- متدولوژی های طراحی توسعه سیستم های اطلاعاتی 2-5-1- تعریف متدولوژی توسعه سیستم های اطلاعاتی در ارتباط با تعریف متدولوژی دیدگاه ها و نظرات متفاوتی موجود است. همین طور از نگاه ها ومنظرهای متنوعی به متدولوژی نگریسته شده است. اولراپ در سال 1991 متدولوژی را اینگونه تعریف می کند: یک استراتژی که دلالت بر زیربخش های فرایند توسعه دارد. اصل تقسیم و تسخیر ، یک رویکرد مهندسی و ریاضی برای حل مسائل پیچیده می باشد. متدولوژی های اولیه خیلی تحت تاثیر رشته های فنی و مهندسی بودند. شخصی به نام لانگفورس در سال 1973 توسعه سیستم ها را به عنوان یک فرایند علمی و عقلایی در نظر گرفت. متدولوژی در دو موضوع زیر تصمیم گیری می کند یک سیستم اطلاعاتی چه کاری را باید انجام دهد و یک سیستم اطلاعاتی بهتر است چگونه آن کار را انجام دهد. اولراپ در 1991 با پذیرفتن این نگرش علمی عقلایی ، فرایند پیچیده توسعه را به مراحل زیر تقسیم کرد: تجزیه و تحلیل نیازمندی ها ، طراحی راه حل ، و اجرای راه حل. افراد دیگری مثل دونز در 1992 فازهای دیگری را به این مراحل افزودند. مثل تحقیق و بررسی مقدماتی و نگهداری.(فیتزگرالد،1996)(32) یک تعریف قدیمی تر از متدولوژی توسعه سیستم های اطلاعاتی توسط چکلند (1987)، 1995 ، هیرچیم(1995) ، بولند(1990) وجود دارد و عبارت است از: یک مجموعه ای از مفاهیم ، عقاید ، ارزش ها و اصول هنجاری که توسط منابع مورد حمایت قرار می گیرند.(آیدین و همکاران،2004)(33) در زمینه متدولوژی ، دو نقطه نظر وجود دارد: 1 – تعریف خاصی از متدولوژی وجود ندارد و این تعاریف موجود ممکن است با هم سازگاری نداشته باشند. 2 – ویژگی های متدولوژی که تقریبا در همه یا بخش کثیری از تعاریف مشترک است. بعضی از اندیشمندان مثل ، چکلند(1981) ، هیرچیم(1995) و ونک(1990 ) بین متد و متدولوژی تفاوت قائل شدند. متدولوژی جامع تر از متد است. متدولوژی برای ارزیابی میزان منطقی و سیستماتیک بودن یک متد معین بکار می رود. در حالی که متد ، روشی برای اجرای فعالیت در حالت ساخت یافته می باشد.(پاپاسوتسوس،2005)(34) 2-5-2- ویژگی های متدولوژی ها و اجزاء آن ها متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی دارای ویژگی هایی می باشند که توسط این خصوصیات می توان آن ها را طبقه بندی کرده و مطالعه نمود و در موقعیت های متفاوت از آن ها استفاده کرد. متدولوژی از سه بخش اصلی تشکیل شده است: 1 – ساختار شکست کار : توسط این بخش می‌توان فهمید که چه کاری باید انجام داد و همچنین زمان انجام این کار مشخص می شود. 2 – تکنیک های چگونگی انجام کارها و ابزار مورد نیاز 3 – چگونگی مدیریت کیفیت نتایج. هدف یک متدولوژی این است که در تغییر و توسعه سیستم های هدف به گروه کمک کرده تا این گروه به درک ، ایجاد ، ارزیابی ، کنترل و اجرای تغییرات در سیستم پیشنهادی بپردازد. متدولوژی ها باعث ایجاد نظم و سازماندهی یک سری از قوانین رفتاری و فنی مبتنی بر یک رویکرد منطقی می شوند و مشکلات بنیادی توسعه را بررسی می کنند. آن ها مجموعه ای از قوانین تصادفی نیستند و به ایجاد یکپارچگی و ارتباط منطقی بین اجزای خود می پردازند. متدولوژی ها شامل یک سری از مفاهیم و عقاید هستند که به تعریف محتوا و رفتار سیستم هدف و همچنین تغییرات در آن می پردازند. آن ها ارزش یک سیستم را تعریف می کنند ، یعنی چه ویژگی هایی از سیستم ، خوب و مورد تمایل است. روش های انجام کار و رویه هایی برای اجرای فعالیت ها لازم است ، و اصول هنجاری که انتظارات رفتاری را مشخص می کنند ، در حیطه وظایف یک متدولوژی است. برای نائل شدن به اهداف و وظایف ، متدولوژی ها باید مکتوب بوده ، مورد تفکر قرار گیرند و یادگیری و انتقال آن ها با مشکل مواجه نشود ، مورد پذیرش اعضای سازمان بوده ، اجرای آن ها همراه با پاداش و ضمانت اجرایی باشد. متدولوژی ها باید قانونی بوده و منابع مورد استفاده در آن ها مورد تایید و پذیرش تصمیم گیرندگان و مسئولان پروژه ها قرار گیرد و باید به این نکته توجه کرد که آن ها نیاز به سرمایه گذاری در نیروی انسانی و مواد دارند. متدولوژی های توسعه یک فونداسیون و چارچوب ساختاری را برای فرایندهای توسعه ایجاد می کنند که این کار توسط طبقه بندی فعالیت های جزئی و ضروری توسعه ، صورت می گیرد. فعالیت های غیر منطقی و غیر بهره ور در اینجا ، حذف ، و اجرای کارهای مهم ، ضمانت می شود. در سال 1984 ، شخصی به نام اهیتو ، ابعاد توسعه را شامل بعد فعالیت ، بعد کنترل و بعد نیروی انسانی ، تعریف کرد و این در حالی است که متدولوژی توسعه می تواند با ایجاد یک چارچوب ، ابعاد ذکر شده را بهینه کند. نکته آخر در این بخش این است ، فرایند توسعه از یک سری فازها تشکیل شده که حاکی از اصل تقسیم نیروی کار است. هر فاز تعدادی فعالیت را شامل می شود و افراد متنوعی روی آن ها کار می کنند. 32) 2-5-3- مزایا متدولوژی ها متدولوژی ها در ابتدا توسط تجربه و تمرین روی پروژه های موفق ایجاد شده اند و سپس به صورت رویه‌ها و فرمول هایی مکتوب شده و به عنوان اصول راهنما در فرایند توسعه مورد استفاده قرار گرفته اند. وارد(1992) گفت : قبل از اینکه یک متدولوژی در توسعه سیستم مورد استفاده قرار گیرد ، بهتر است از لحاظ اصول مفهومی ، اجتماعی ، فیزیکی و تئوریکی ، درجه قابلیت استفاده از آن ، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. اما نکته مهم اینجاست که اصولا متدولوژی ها چه مزیت هایی دارند. باید به این موضوع اشاره کرد که متدولوژی ها باعث سهولت کنترل در پروژه ها شده و این کار مهم را توسط ایجاد ساختاری منطقی از استراتژی ها ، تکنیک ها ، رویه های ممیزی ، فعالیت های بازرسی و کنترل کیفیت ، انجام می دهند. مدیریت پروژه فرایندهای توسعه با استفاده از متدولوژی ها راحت تر است. زیرا در متدولوژی ها ، چیزهایی قابل مشاهده وجود دارد که توسط آن ها می توان به بررسی پیشرفت پروژه و پایش هزینه و سود و مقایسه اینها با برنامه مورد انتظار ، و در نهایت ارزیابی ریسک پرداخت. ضمنا تهیه مستندات که یکی از الزامات مهم در مدیریت و کنترل پروژه است ، آسان تر می شود. استیج(1991) اذعان کرد که متدولوژی ها باعث ذخیره دانش به طور سیستماتیک می شوند و انتشار و مبادله آنرا تسهیل می کنند. این موضوع باعث می شود دانش و مهارت از افراد ماهر به افراد نیمه ماهر ، انتقال یابد. یکی از نتایج ذخیره دانش ، استانداردسازی فرایند توسعه است. اویژن وفینزگرالد(1988)عقیده داشتند استاندارد توسعه باعث بوجود آمدن زبان مشترک برای برقراری یک ارتباط آسان در میان افراد مشارکت کننده در فرایند توسعه می شود و در نتیجه ، همکاری و مشارکت بیشتر و وفاداری آن ها به حرفه و شغل خود افزایش و نهایتا حفظ و نگهداری فرایند توسعه میسر می گردد. با استفاه از متدولوژی ها ، وظایف و فعالیت های فرایند توسعه دارای ساختاری مشخص می شوند ، کنترل هزینه و کنترل پروژه راحت تر صورت می گیرد ، و در نتیجه عدم اطمینان کاهش می یابد ، توسط استانداردها و کنترل می توان به هدایت نیروی انسانی پرداخت ، امنیت افزایش یافته و یادگیری فردی و گروهی تسهیل می گردد. (فینزگرالد،1996) (32) 2-5-4- مشکلات متدولوژی ها علی رغم مزایای فراوان و توصیه های اکید در اجرای متدولوژی ها ، تجربیات توسعه دهندگان و مطالعات و تحقیقات دانشمندان نشان داده است که اجرای متدولوژی ها با چالش هایی روبرو می شود. به طور مثال پاول(1993) ابراز کرد که مشکلات اجرای متدولوژی ها مربوط به ماهیت و ساختار بنیادی خود آن ها است. و فیتزگرالد(1999) گفت ، تغییرات سریع در محیط تجارت و کسب و کار عامل اصلی در عدم اجرای موفق پروژه های توسعه سیستم های اطلاعاتی با استفاده از متدولوژی ها است. به نظر می رسد برای سازمان هایی که در محیط پویا و پر از آشوب همراه با تغییرات سریع ، زندگی می کنند ، اجرای متدولوژی که رویکردی زمانبر است ، چندان مناسب نباشد. از لحاظ هزینه نیز می توان آن ها را به چالش افکند. سازمان هایی که دارای بودجه کافی برای فعالیت های خود نیستند ، نمی توانند به راحتی متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی را اجرا کنند. یکی دیگر از مسائل پیش روی سازمان ها ، انطباق و یکپارچگی متدولوژی ها با ساختارهای موجود در محیط داخلی شرکت ها است. بنابراین توسعه دهندگان باید فرایندهای توسعه را مطابق با فرایندهای درون سازمان خود انجام دهند یا فعالیت های سازمانی خود را به تبعیت از متدولوژی ها ، اجرا کنند. همچنین قابلیت استفاده مجدد از متدولوژی ها در محیط پر از تغییر و همراه با محدودیت منابع سازمان های امروزی ، مطالعه و بررسی بیشتری را می طلبد و این موضوع به عنوان یک چالش جدی ، فرا روی سازمان ها قرار گرفته است. 2-5-5- طبقه بندی متدولوژی ها متدولوژی ها را می توان به روش های مختلفی همان طور که در قبل ذکر شد ، طبقه بندی کرد. یکی از طبقه بندی های جامع را در این بخش می خواهیم بررسی کنیم. این طبقه بندی بر اساس وضعیت های مختلفی صورت می گیرد که سازمان ها با آن مواجه می شوند. 5 کلاس برای طبقه بندی متدولوژی ها وجود دارد که در زیر به آن ها اشاره شده است: وضعیت ها و مسائل ساخت یافته همراه با الزامات و نیازمندی های تعریف شده به صورت واضح مسائل ساخت یافته با اهداف واضح و الزامات و نیازمندی های نامعین کاربران مسائل غیرساخت یافته همراه با اهداف نامشخص مسائل و وضعیت هایی که در آن ها نیاز به تعامل زیادی بین کاربر و سیستم است. مسائل و وضعیت های پیچیده ، یعنی ترکیب چهار کلاس بالا که احتیاج به یک رویکرد اقتضایی در توسعه است. اینک به توضیح مختصری از هر یک و متدولوژی های آن ها می پردازیم. 1 – مسائل ساخت یافته همراه با نیازمندی های تعریف شده به صورت واضح در اینجا از متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی سنتی مبتنی بر رویکردهای سخت استفاده می شود. متدولوژی های توسعه سیستم های کامپیوتری اولیه ، در این طبقه یا کلاس هستند. رویکرد SDLC سنتی را که مرکز محاسبات ملی UK ارائه داده است ، می توان در اینجا قرار داد که دارای فازها و مراحل زیر است : مطالعه امکان سنجی ، بررسی و تحقیق سیستم ، تحلیل سیستم ، طراحی سیستم ، اجرا ، بازنگری و نگهداری. این متدولوژی در جایی کاربرد دارد که افراد در آن سازمان خواستار تغییرات بنیادی نیستند. این متدولوژی در سازمان هایی با عملیات روتین ، فرایندهای ایستا ، قابل اجرا بوده و اصولا در سازمان های کوچک یا دپارتمان های سازمان های بزرگ می توان از آن استفاده کرد. کاربران در این متدولوژی به صورت خیلی محدود دخالت داده می شوند و این متدولوژی از تصمیمات مدیریتی کمتر حمایت می کند. 2 – مسائل ساخت یافته با اهداف واضح و نیازمندی های نا معین کاربران این طبقه از متدولوژی ها بعضی از مشکلات کلاس قبل را حل کرده اند و برای سازمان های امروزی مناسب تر هستند. در اینجا فرض بر این است که الزامات کاربران نامعین هستند. این طبقه دارای متدولوژی های ساخت یافته ، تحلیل داده مثل مهندسی اطلاعات ، و نمونه سازی ، است. رویکردهای ساخت یافته متمرکز بر اجرای فعالیت ها در کسب اهداف معین هستند. آن ها از تکنیک هایی مثل DFD ، درخت و جدول تصمیم استفاده می کنند. این تکنیک ها به تحلیل گر در فهم بهتر الزامات کاربران کمک می کند. این رویکرد به مستندسازی تفکرات هر فرد در مورد یک مشکل یا وضعیت می پردازد و این کار باعث تسهیل انتقال تفکرات افراد به یکدیگر می شود. مشارکت و درگیری کارکنان در فرایند توسعه بیشتر شده و تجزیه و تحلیل برای ارائه نتایج رسمی و واضح ، راحت تر صورت می گیرد. در جایی که فرایندها کمتر ایستا هستند ، رویکرد تحلیل داده ها مناسب تر است. در این رویکرد تاکید بر مدلسازی داده است تا مدلسازی فرایند. طرفداران این روش می گویند ، حتی اگر فرایندهای توسعه در یک سازمان تغییر کند ، باز هم می توان از بلوک های داده که از قبل ساخته شده است ، استفاده کرد. یکی از تکنیک های اصلی این رویکرد ، مدل رابطه – موجودیت می باشد که توسط چن(1976) ابداع گردید. مدلسازی داده ها به ساخت یک مدل مفهومی داده برای تعیین الزامات سیستم اطلاعاتی بکار می رود. اگر چه طرفداران زیادی برای متدولوژی مبتنی بر داده وجود دارند ، اما اشخاصی مثل بنیون و اسکیدمور(1987) ابراز کردند که تاکید بر داده ها و تکنیک های مرتبط با آن ، ممکن است منجر به نادیده گرفتن واقعیات شود.این متدولوژی ها در جایی که درجه تعارض بالا است کاربرد آنچنانی ندارد. به همین دلیل دو متدولوژی ساخت یافته و تحلیل داده با هم ترکیب شدند و از تکنیک هایی مثل DFD و ERD استفاده گردید. SSADM بر طبق این منطق توسعه داده شد. با اینکه ترکیب دو متدولوژی قبل باعث پوشش بعضی نقاط ضعف آن ها گردید ، ولی باز هم نمی شد از آن ها در محیط های با تعارض بالا استفاده کرد. به همین دلیل متدولوژی نمونه سازی بوجود آمد. این متدولوژی برای وضعیت هایی مفید است که نیازمندی های کاربران غیر واضح است. در چنین رویکردی ابتدا نیازمندی ها و الزامات استخراج شده ، سپس آن ها ارائه می شوند و در پایان توسعه می یابند و این کار به همین ترتیب ادامه دارد تا کاربران سیستم رضایت کامل را کسب کنند. بنابراین ابتدا توسط یک مدل کاری ، سیستم نهایی ساخته می شود و این کار باید سریعا صورت گیرد و از بیان جزئیات خودداری شود. در ادامه مسائل بالقوه در طراحی مشخص می گردد و مرتبا تحلیل گر می تواند متوجه شود که نیازهای کاربران و مدیریت چیست. کاربران و مدیریت همراه با دیگر اعضای فرایند توسعه به طور مکرر با هم بحث و مذاکره می کنند و متدولوژی نمونه سازی به تناوب اجرا می شود. این رویکرد به تسهیل برقراری رابطه با کاربر تاکید دارد. 3 – مسائل غیرساخت یافته همراه با اهداف نا مشخص متدولوژی هایی که در دو کلاس قبلی به آن ها اشاره شد ، دارای رویکرد سخت بودند. در بسیاری از مواقع اهداف اجرای توسعه سیستم نامشخص بوده و یا اصولا خود سازمان یا ارگان دارای اهداف غیرواضح است ، و همچنین ممکن است بعضی از گروه ها یا افراد در آن سازمان دارای اهداف واضح باشند ، ولی تعارضات بالایی بین آن ها برقرار است. در چنین مواقعی از رویکردهای نرم استفاده می کنیم. یعنی جایی که می خواهیم به اهداف بهینه و توافق شده دست یابیم. یکی از معروف ترین متدولوژی هایی که در این دسته قرار می گیرد ، متدولوژی سیستم های نرم است که توسط چکلند ارائه شد. او معتقد بود که سیستم های فعالیت های انسانی تنها در ذهن افراد وجود دارند و بنابراین چشم انداز افراد است که بر روی نگرش آن ها از وضعیت مساله و اهداف سیستم ، اثر می گذارد. تکنیک دیاگرام تصویر غنی ، با مدلسازی تمام ابعاد وضعیت مساله باعث ایجاد یک تصویر غنی می شود که توسط آن مباحث ، مشکلات و تعارضات را می توان تشخیص داد. 4 – مسائل و وضعیت هایی که در آن ها نیاز به تعامل زیادی بین کاربر و سیستم است. در بسیاری از سیستم های اطلاعاتی ، مشارکت کارکنان و کاربران تاثیر زیادی روی اجرای آن ها می گذارد. در چنین پروژه هایی باید از متدولوژی استفاده کرد که علاوه بر توجه به مسائل ایستایی فنی ، مشارکت و درگیری کاربران را نیز در نظر بگیرد. یکی از متدولوژی های مهم در این طبقه ، متدولوژی ETHICS است که توسط مامفورد(1995) پایه گذاری گردید. این متدولوژی به معنی سیستم های اجرایی انسانی و فنی و کامپیوتر محور است که به تشویق مشارکت کاربران می پردازد و باعث تعهد بیشتر آن ها به پروژه می شود. ETHICS مبتنی بر رویکرد فنی و اجتماعی است. به تامین ابزارها برای تحلیل و هدفگذاری با مشارکت کاربران ، متمرکز است. نکته مهم اینجاست که رویکرد مشارکتی در مسائلی که کاربران و افراد تمایل به درگیری در پروژه ندارند و یا مجبور باشند با استفاده از زور در پروژه دخیل شوند ، کارساز نخواهد بود ، بلکه سازمان باید در این زمینه فرهنگ سازی کرده و سیاست ها و نگرش های خود و افراد سازمان را تغییر دهد. سازمان باید سطوح سلسله مراتبی بوروکراتیک خود را تغییر دهد و درجه انعطاف پذیری را بالا برد. 5 – مسائل و وضعیت های پیچیده بسیاری از محققین اذعان کرده اند که یک نوع از بهترین متدولوژی برای همه وضعیت ها و مسائل وجود ندارد. انتخاب متدولوژی بستگی به ویژگی و ماهیت پروژه دارد. و برای اجرای یک پروژه سیستم اطلاعاتی بهتر است به بررسی متغیرهای درونی و بیرونی آن پروژه پرداخت. طبقه بندی متدولوژی ها ، صرفا برای این است که ما با ویژگی های هر یک به طور جداگانه آشنا شویم و با این کار نمی خواهیم بگوییم که یکی بر دیگری برتری دارد. بلکه باید به بررسی وضعیت کل پروژه و حتی بخش های یک پروژه پرداخت و سپس متدولوژی مورد نظر را انتخاب کرد. در این حالت ، متدولوژی مقتضیانه بهترین تصمیم است. در این کلاس ، نگرش چندگانه مورد بررسی قرار می گیرد. به جای انتخاب هر یک از متدولوژی ها ، در هنگام مواجه شدن با مسائل بهتر است از رویکرد مقتضیانه در فرایند توسعه استفاده نمود. رویکرد چند نگرشی دارای یک ساختار منعطف است و با توجه به وضعیت های خاص یک مساله ، تکنیک ها و ابزارهای مرتبط را پیشنهاد می دهد. این متدولوژی دارای 5 فاز می باشد که عبارتند از : تحلیل سیستم های فعالیت انسانی ، تحلیل اطلاعات ، تحلیل و طراحی سیستم های اجتماعی – فنی ، طراحی روابط متعامل انسان با کامپیوتر و طراحی جنبه های فنی. در ارتباط با این رویکرد باید به سوالات زیر پاسخ داد تا بعد از تحلیل پاسخ ها ، اقدامات مناسب را به عمل آورد. از سیستم های اطلاعاتی که برای اجرای فعالیت های سازمانی توسعه می یابند ، چگونه حمایت می شود؟ سیستم های اطلاعاتی در سازمان ، چگونه با زندگی کاری افراد تناسب پیدا می کنند؟ افراد چگونه می توانند به بهترین وجه با کامپیوتر در تعامل باشند؟ برای پردازش اطلاعات در اجرای سیستم از چه فرمول ها و توابعی استفاده می شود؟ چه مشخصات فنی از سیستم با تجهیزات شناسایی شده ، در ارتباط هستند؟ در متدولوژی چندگانه می توان از رویکرد ترکیب در استفاده از متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی استفاده کرد. در این روش ، سازمان ها با استفاده از برون سپاری بعضی فرایندها و اجرای توسعه روی فرایندهای کلیدی خود ، هزینه های خود را کاهش می دهند. آن ها بر اساس موقعیت های مختلف یک پروژه ، از متدولوژی خاص آن وضعیت استفاده کرده و در انتها برای بستن پروژه ، متدولوژی های برون سپاری شده و درونی را با هم ترکیب می کنند. این کار باعث افزایش کیفیت و تخصصی شدن بخش های پروژه شده ، قابلیت نگهداری افزایش می یابد و بهره وری رشد می کند. از این استراتژی ، جدیدا در فرایند توسعه نرم افزار در محیط های شی گرایی و ایجاد کلاس ها و شناسایی اجزا ، استفاده می کنند. نتیجاتا اینکه بهره گیری از این فلسفه در محیط های پویا و همراه با تغییرات زیاد ، بسیار مفید است. زیرا علی رغم تغییرات در فرایندها ، اشیا و اجزای یک سیستم را می توان جداگانه با متدولوژی های مختلف و با استفاده از برون سپاری ، توسعه داد. 2-5-6- متدهای چابک و پویا در توسعه سیستم های اطلاعاتی در این اواخر ، کاربرد متدولوژی چابک ، طرفدار زیادی پیدا کرده است که یکی از دلایل آن ، قابلیت انعطاف پذیری بالا در پروژه های مختلف است. متدولوژی چابک ، بسیار سریع تر از متدولوژی های سنتی به جواب می رسد. یکی از انواع متدولوژی های چابک ، DSDM یا متدولوژی توسعه سیستم های پویا است.. تمرکز این متد بیشتر بر روی پذیرش آن توسط افراد و درجه مناسب بودن آن در پروژه های توسعه است. در این رویکرد ، ابتدا هر یک از پروژه ها بررسی می شوند که آیا آن ها معیارهای متدولوژی DSDM را دارند یا خیر. دو نقش مهم در پذیرش DSDM حیاتی است. یکی نقش هدایت کننده پروژه و دیگری مدیر پروژه. مربیان و هدایت کنندگان پروژه به مدیران پروژه در اجرای این متدولوژی کمک می کندد. مربیان ابتدا پروژه ها را از لحاظ ویژگی های آن ها ، روش های مدیریت پروژه ، ارزیابی قابلیت و ریسک ، مورد بررسی قرار داده و سپس آن ها را به مربیان پروژه پیشنهاد می دهند. این متدولوژی به مشارکت کاربران در فرایند توسعه ، توجه بسیاری می کند. از رویکرد یا استراتژی افزایشی و تکرار در این متد استفاده می شود. رویکرد افزایشی یا تکاملی یعنی اینکه قبل از اجرای کل سیستم ، بخشی از آن به کاربر تحویل داده شود و سپس بازخور گرفته شده را ، یکپارچه می کنند تا مجددا در فرایند توسعه از آن استفاده کنند. از ترکیب این دو استراتژی ، پنج استراتژی شکل می گیرد که عبارتند از: DSDM خطی: که در آن تنها یک بار از استراتژی تکاملی استفاده می شود. One – pass DSDM: این استراتژی با ترکیب یک رویکرد تکاملی و چند رویکرد تکرار ، بوجود می آید. Hybrid DSDM: به معنی استراتژی است که شامل چند رویکرد تکاملی بوده در بعضی از این رویکردها چند بار از رویکرد تکرار استفاده می شود. Full DSDM : ترکیبی از رویکردهای تکاملی و تکرار و از هر کدام چند بار Phased DSDM : استفاده از رویکردهای تکاملی در چندین مرحله و بدون بهره بردن از رویکرد تکرار در انتخاب هر یک از اینها باید به نوع پروژه و وضعیت مشارکت کاربران توجه کرد. قبل از اجرای این متدولوژی ها ، بهتر است بین مدیران و مربیان ، توافقاتی بر سر زمان و بودجه پروژه ها صورت گیرد. نکته برجسته در اجرای این رویکردها ، رضایت مندی و مشارکت کاربر در فرایند توسعه می باشد. گرفتن بازخور از کاربر علاوه بر اینکه باعث تقویت مداخله کاربر در پروژه می گردد ، اصولا عملی مهم در موفقیت هر یک از رویکردهای افزایشی و تکرار است.(خان بابایی و همکاران،1387)(35) 2-5-7- روش شناسی در طراحی سیستم های اطلاعاتی 2-5-7-1 تاریخچه رویکرد روش شناسانه در طراحی سیستم های اطلاعاتی فن تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم های اطلاعاتی،عمر چندان درازی ندارد.در واقع این شاخه از علوم مهندسی هم زمان با ظهور کامپیوتر در عرصه های مختلف زندگی انسان پدید آمد و با رشد تکنولوژی انفورماتیک توسعه یافت و این مقارن با ابتدای دهه ی 30 قرن بیستم میلادی بود.در اوایل دهه ی 60 قرن بیستم،صنعت نوپای نرم افزار،با انبوهی از سیستم های اطلاعاتی روبرو شد که هزینه نگهداری و اصلاح آنها به مراتب بیشتر از هزینه ساخت آنها شده بود و در عمل هم نمی توانستند انتظارات کاربران خود را برآورده سازند.این وضع به بحران نرم افزار مشهور شد.برای برون رفت از این بحران آراء و نظرات مختلف و متفاوتی مطرح شد ولی قولی که همگان بر آن متفق بودند،این بود که بایستی فرآیند تولید سیستم های اطلاعاتی نیز نظیر عملیات مهندسی با ویژگی های زیر مشخص شود: الف) مبنای هر عملیات مهندسی یک فعالیت هدفمند،زماندار است که اغلب در قالب یک "پروژه" تعریف می شود.از این منظر پروژه واحد عملیات مهندسی است. ب) برای هر پروژه،یک زیست چرخ قابل تصور است که از مراحل زیر تشکیل می شود. 1- برنامه ریزی 2- تجزیه و تحلیل 3- طراحی 4- پیاده سازی و ساخت 5-اجراء و نگهداری این نگرش در ابتدا به دلیل کارایی نسبی که در پاره ای از وجوه از خود نشان داد،مورد استقبال کاربران قرار گرفت و به نگرش مبتنی بر زیست چرخ معروف شد.اما به تدریج به دلیل این که در این نگرش،تنها پیروی از مراحل پیشنهادی زیست چرخ مورد تایید قرار گرفت و چگونگی انجام هر مرحله و یا ابزارهای مورد نیاز هر مرحله اهمیت چندانی نداشت،نتوانست جوابگوی تمامی نیازهای کاربران باشد.در عمل ثابت شد که مدل زیست چرخ به تنهایی نمی تواند صامن موفقیت یک پروژه سیستم اطلاعاتی باشد.از این رو تدوین روش ها و تولید ابزارهای کارآمد برای انجام مراحل مختلف زیست چرخ،گام بعدی بود که می بایست برداشته شود. در سال های ابتدای دهه 70 قرن بیستم میلاد،دنیای مهندسی نرم افزار شاهد ابداع روش شناسی ها و تولید ابزارهای مختلفی بود که به منظور ارایه راه حلهایی برتی رفع نقاط ضعف و ابهام مدل زیست چرخ روانه بازار می شدند.این روش ها به تدریج به روش های ساخت یافتهیافته موسوم گردید. ایده برنامه نویسی ساخت یافته در ابتدای دهه ی 70 یلادی قرن بیستم میلادی مطرح گردید و به دلیل این که اولین تکنیک ساخت یافته به شمار می آمد،به سرعت متداول گردید.روش هایی نظیر کد نویسی ساخت یافته ،برنامه نویسی به روش بالا به پایین و مفاهیمی نظیر پنهان سازی اطلاعات که هنوز هم کاربردهای وسیعی دارند،طی این سال ها در قالب برنامه ویسی ساخت یافته مطرح شدند.می توان گفت که برنامه نویسی ساخت یافته با هدف بهبود کیفیت برنامه ها پیشنهاد شد. در میانه ی دهه 70 قرن بیستم میلادی،مفهوم استفاده از یک "روش شناسی ها" شکل گرفت.احساس نیاز به این فهوم،زمانی آشکار گردید که معلوم شد ریشه ی اکثر مشکلات و مسائل مربوط به سیستم ها،در طراحی و تعیین مشخصات این سیستم ها نهفته است و نه تنها در نحوه پیاده سازی آن ها. در روش شناسی های طراحی،روش کار بر این اساس بود که سیستم به اجزایی تفکیک می شدو هر جزء تنها یک کارکرد از سیستم را اجرا می کرد.این روش به "رویکرد تجزیه کارکردی" معروف شد. در انتهای دهه ی 70 میلادی،ایده روش شناسی تجزیه و تحلیل که نتیجه منطقی متداول شدن برنامه نویسی ساخت یافته و روش شناسی طراحی بود مطرح گردید.اساس کار در این روش شناسی ها بر سلسله مراتب سازمانی و روش بالا به پایین استوار بوده و از نمودارهای گرافیکی برای مستندسازی نتایج تحلیل استفاده می شد. در ابتدای دهه ی 1980،تلاش های زیادی برای مکانیزه کردن فعالیت های مختلف چرخه ی حیات ایجاد و توسعه ی نرم افزار صورت گرفت.هدف اصلی از این گونه تلاش ها،سرعت بخشیدن به روند کار ایجاد و توسعه ی نرم افزار و پایین آوردن هزینه ها بود.هدف مهم دیگر،بالا بردن قابلیت اعتماد به فرآیند ایجاد و توسعه از طریق کاهش میزان خطا بود.مکانیزه کردن،اثر مهم دیگری نیز بر فرآیند تولید نرم افزار باقی گذاشت.به این صورت که در این برهه،برای مکانیزه کردن یک فرآیند،می بایست خود فرآیند به روشنی درک شده و به طور دقیق تشریح می گردید.تکنیک هایی که در این دهه ارائه شد ابزارهایی با خود به همراه داشت که به وسیله ی آن امکان تولید و مدیریت یک پایگاه اطلاعاتی از خواسته های کاربر و مشخصات سیستم فراهم می گردید. ابزارهای دیگری که در چرخه ی حیات نرم افزار به کار گرفته شدند،همگی در ابتدای دهه ی 1980 تولید گردیدند.این ابزارها،شامل انواع ابزارهای گرافیکی و نموداری به همراه ابزارهای مدیریت آزمون و پیکربندی بود،رویکرد شی ء گرا برای برنامه نویسی،با به کار گیری انتزاع داده ها ،انواع سلسله مراتبی و پنهان سازی اطلاعات،امکان وسیعی برای ایجاد و توسعه ی نرم افزار پدید آورد. دهه ی 1990 میلادی شاهد غلبه ی رویکرد شی ء گرا و تسری مفاهیم و روش های شیء گرایی از برنامه نویسی به حوزه هایی چون طراحی پایگاه های اطلاعاتی و تجزیه و تحلیل سیستم ها بود. با گسترش ایده های شیء گرا و کاربرد آن ها،به تدریج محیط های ایجاد و توسعه ی سیتم به روش دیداری عمومیت یافتند.در این دوره،همچنین محیط های یکپارچه ایجاد و توسعه سیستم که بر اساس یکپارچه سازی فرآیند های تحلیل،طراحی،پیاده سازی و مستند سازی استوار بودند،گسترش یافته و به طور وسیعی مورد استفاده قرار گرفتند. با تحلیل سیر تکامل ابزارها و روش های مهندسی نرم افزار در سه دهه ی اخیر،روشن می گردد که گرایش مداوم و مستمری در جهت انتقال کانون توجه از لایه های پایینی (ابزارها،تکنیک ها،زبان های برنامه نویسی) به لایه های بالاتر(محیط ها،روش شناسی ها و مفاهیم اساسی) به وجود آمده است،و این گرایش همچنان ادامه دارد. در قرن جدید نیز حوزه ی اصلی پژوهش در مهندسی نرم افزار به مطالعه و بهبود روش ها و استانداردهای مدیریتی منتقل شده است. امروزه روش شناسی های شناخته شده ای در زمینه توسعه سیستم های اطلاعاتی،مطرح و ارایه شده اند که همه یا بخشی از مراحل زیست چرخ توسعه سیستم ها را پوشش می دهند.هر یک از این روش شناسی ها،الگوی مفهومی و انگاره ی مدلسازی خاص خود را دارند و مجموعه ای از ابزارها،روش ها و مفاهیم را برای اجرای مرحله به مرحله ی پروژه های توسعه سیستم به کار می گیرند.طبیعی است که هر یک از این روش شناسی ها در برخی زمینه های عملی کاربرد موفقیت آمیزتری داشته و مناسب تر می باشند. به طور کلی در زمینه انتخاب روش شناسی دو رویکرد مختلف می توان اتخاذ کرد: الف)گزینش یکی از روش شناسی های شناخته شده و معتبر،بسته به نوع و ماهیت سیستم و سایر مقتضیات عینی و سپس اجرای موبه مو و دقیق مراحل و روش های آن ب) تلفیق چند روش شناسی نسبتا مناسب و تعدیل آنها با توجه به شرایط ویژه هر پروژه 2-5-7-2- فرآیند ساخت سیستم های اطلاعاتی فرآیند ساخت سیستم های اطلاعاتی شامل دو مرحله می باشد. 1- طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی 2- توسعه سیستم های اطلاعاتی 142875219710طرح ریزی سیستم های اطلاعاتیتوسعه سیستم های اطلاعاتیهدف00طرح ریزی سیستم های اطلاعاتیتوسعه سیستم های اطلاعاتیهدف شکل شماره 6:فرآیند ساخت سیستم های اطلاعاتی همانطور که در شکل بالا ملاحظه می شود خروجی فرآیند طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی (شامل معماری سیستم،شناسایی سیستم های مورد نیاز،اولویت بندی سیستم ها)،همانند طرح ریزی واحد های صنعتی،وارد جزئیاتی از قبیل طراحی ایستگاه های کاری نمی شود؛بلکه ارتباط بین دپارتمان ها با ایستگاه های کاری را نشان می دهد. برای ایجاد سیستم های اطلاعاتی باید دو مرحله را طی کرد،خروجی هر یک از این دو مرحله در شکل بالا نشان داده شده است.در طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی،ساختار کلی سیستم،زیر بخش های موجود در آن و اولویت بندی زیر سیستم های مشخص خواهد شد و در توسعه سیستم های اطلاعاتی به ترتیب اولویت بندی حاصل از مرحله قبل،اقدام به طراحی جزئیات سیستم های اطلاعاتی می گردد. 2-5-7-3- روش های طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی همانطور که بیشتر نیز گفته شد،طرح ریزی سیستم های اطلاعاتی با هدف شناسایی زیر سیستم های موجود و اولویت بندی آنها انجام می شود .(مددیان،1386)(36) بدین منظور تا کنون چهار روش ابداع و بکار گرفته شده است - روش عامل موفقیت بحرانی - روش برنامه ریزی سیستم های تجاری - روش برنامه ریزی معماری سازمانی - روش تحلیل پیوند 2-5-7-3-الف- روش عامل موفقیت بحرانی CSF روش عامل بحرانی بر اساس سیاست های مدیران عمل می کند،بدین معنا که سیاست هر مدیر در قبال زیر بخش های خود تحت عنوان CSF تدوین گردیده و براساس سیستم های اطلاعاتی تعریف می شود که کلیه اطلاعات مرتبط با سیاست ها را ثبت و منتقل نماید.برای هر یک از CSF می توان شاخص های اندازه گیری مختلفی تعریف کرد. در اینجا توجه روی نواحی کلیدی سازمان متمرکز می شود که عملکرد سازمان باید در آن طوری متمرکز شود تا سازمان بتواند به حیات خودش ادامه دهد. در این روش برای هر سازمان کمتر از ده ناحیه حیاتی و بحرانی در نظر گرفته می شود که بایستی در تصمیم گیریها مورد توجه قرار گیرند.(هوتاری،2001)(38). ایده شناسایی فاکتورهای حیاتی موفقیت به عنوان یک پایه برای تعیین نیازهای اطلاعاتی مدیران بوسیله دانیل(1961) پیشنهاد گردید اما به عنوان یک روش، برای طراحی سیستم های اطلاعاتی به وسیله جان راکارت در انستیتو تکنولوژی ماساچوست در سال 1979 بکار گرفته شد.(حسینی،1383)(39). در این روش برای هر سازمان چیزی کمتر از 10 عامل حساس و بحرانی معرفی می شودکه در تصمیم گیری ها ملاک عمل قرار می گیرند. این فاکتورها به وضعیت ویژه سازمان ها بستگی تام دارند و بنابر این باید در طول زمان تجربه و تصحیح شوند. لازم است این عامل کلیدی به طور مستمر مورد توجه مجریان قرار داشته باشند. راکارت برای این عوامل چهار منبع اصلی را معرفی می نماید: 1- یکی از منابع وضعیت صنعت مربوط به حوزه سازمان است. هر صنعتی دارای CSF های متناسب با شرکت های ذیربط در آن صنعت است. 2- منبع دوم خود شرکت و موقعیت نسبی آن در قیاس با سایر رقبا و اقران است. 3- سومین منبع شکل گیری CSF ها محیط و متقاضی است که از ناحیه شرایط محیطی به سازمان تحمیل می شود، از قبیل تمایلات مشتریان، وضعیت اقتصادی در جامعه، عوامل مربوط به وضعیت سیاسی کشور و .... 4- منابع چهارم مسائل موقتی سازمان ها از دیدگاه منابع مادی آنها است. به این معنی که بسیاری از عوامل مادی معمول سازمانها که در شرایط عادی اهمیت خاصی هم ندارد گاه به دلایل ویژه ای موقتا بصورت عوامل بحرانی سازمان در می آیند مثلا در مواردی که لیست موجودی انبارها زیر حد مجاز را نشان می‌دهد و یا بالاتر از سقف گنجایش است این مساله برای مدتی تبدیل به یک CSF می‌شود.(هوتاری،2001)(38). به عنوان مثال یحیی اسلامی در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان "نقش سیستمهای اطلاعات مدیریت در تصمیم گیری مدیران شرکت ایران یاسا" با استفاده از این متدولوژی به شیوه ذیل عمل کرده است: 1- تهیه گزارشی از ماموریتهای سازمان 2- شناسایی واحدهای استراتژیک سازمان 3- تعریف CSF ها یا عوامل حیاتی موفقیت 4- شناسایی سیستمهای اطلاعاتی مورد نیاز 5- مجسم نمودن روندهای صنعتی و تکنولوژیکی 6- دسته بندی پروژه های بالقوه برای سیستم های اطلاعاتی 7- تنظیم استراتژی ایجاد سیستمهای اطلاعاتی((هوتاری،2001)) 57150040005فعالیت سازمانعوامل حیاتی موفقیت سازماناطلاعات کلیدی مورد نیازسیستم 3سیستم 1سیستم 200فعالیت سازمانعوامل حیاتی موفقیت سازماناطلاعات کلیدی مورد نیازسیستم 3سیستم 1سیستم 2 شکل شماره 7:فعالیت کلی استفاده از روش CSF جهت طراحی سیستمهای اطلاعاتی(38) 2-5-7-3-ب- روش برنامه ریزی سیستم های تجاری BSP تلاش سیستم های اطلاعاتی آن است که اطلاعات مورد نیاز کارهای تجاری(کاری) را تعیین نمایند،تا از طریق اجرای فعالیت ها تسهیل گردد؛بنابراین در روش طرح ریزی سیستم های تجاری،فرآیند های اجرایی،مبنای تعریف سیستم ها قرار می گیرند. با همین نگرش (در هر بخش) کارهای اجرایی مورد مطالعه قرار می گیرد و نیارهای اطلاعاتی آن مشخص می گردد؛بر این اساس سیستم اطلاعاتی مربوطه شناسایی شده و می توان بر حسب پیش نیازها را اهمیت فعالیت ها ی کاری،اولویت بندی سیستم های اطلاعاتی را مشخص نمود.(مددیان،1385)(36) BSP یک روش کلان شناسی کلان نگر است که هدف اصلی خود را برنامه ریزی برای دستیابی به یک سیستم اطلاعاتی جامع در سازمان می داند. تاکید عمده BSP بر مراحل ابتدایی زیست چرخ،توسعه ی سیستم ها،یعنی امکان سنجی و برنامه ریزی است،در مرحله پیاده سازی سیستم ها،این روش شناسی با روش شناسی های مختلف توسعه نرم افزار قابل تلفیق و تکمیل است.در دسته بندی روش شناسی ساخت یافته،BSP در رده ی روش شناسی فرآیند گرا قرار می گیرد،زیرا در مدل سازی اطلاعاتی یک سازمان،تاکید عمده BSP بر شناسایی و تحلیل فرآیند های کاری است. ضابطه ای که در BSP رعایت می شود عبارت است از شتیبانی از اهداف بنگاه،پوشش نیازهای همه سطوح مدیریتی،تضمین یکپارچگی،پایداری در مقابل تغییرات سازمانی.معماری اطلاعاتی نقش محوری در این رهیافت دارد و در واقع به عنوان نقطه ی عطف فرآیند تهیه سیستم جامع عمل می کند.به همین دلیل BSP هدف اولیه خود را دستیابی به معماری اطلاعات بنگاه می داند. BSP در چهار گام عمده خلاصه می شود: - گام یک؛تعیین اهداف بنگاه هدف از انجام این مرحله اطمینان از توافق مدیران تمامی سطوح سازمان در مورد اهداف بکارگیری سیستم اطلاعاتی و جلب حمایت ضمنی ایشان از طراحی و اجرای سیستم به عنوان ابزاری در جهت موفقیت سازمان می باشد. - گام دو؛تعیین فرایند کاری در این مرحله با بهره گیری از فرایندهای شغلی در طرح ریزی سیستم، زمینه پشتیبانی درازمدت سیستم اطلاعات فراهم می شود. این مرحله شامل شش گام می باشد. - گام سه؛مدل سازی داده های بنگاه در این مرحله موجودیتهای مهم سازمان تعیین شده و داده های مربوط به آنها، دسته بندی و تحت عنوان رده های داده تعریف می شوند. سپس با نظرخواهی از مسئولین واحدها، مشخص می شود که هر یک از فرایندهای سازمان، تولیدکننده و مصرف کننده کدام یک از رده های داده هستند. - گام چهار؛تدوین معماری اطلاعات - معماری اطلاعات به معنی تعیین ارتباط فرایندها و رده های داده به منظور امکان برقراری ارتباط فیزیکی هر چه صحیح تر بین پایگاه داده ای است که در مرحله اجرای سیستم ایجاد خواهند شد. در این مرحله معماری اطلاعات بر اساس متدولوژی مورد نظر انجام گرفته و می توان با اطمینان از کفایت و جامعیت ارتباطات پیش بینی شده، به اجرای سیستم پرداخت.(حسینی،1383)(39) -233045469265اهداف بنگاهسازماندهی فعالیتفرآیند بنگاهداده های بنگاهمعماری اطلاعاتپایگاه دادهسیستم کاربردیفرایند کاریاهداف بنگاه00اهداف بنگاهسازماندهی فعالیتفرآیند بنگاهداده های بنگاهمعماری اطلاعاتپایگاه دادهسیستم کاربردیفرایند کاریاهداف بنگاه شکل شماره 8: الگوی مرحله به مرحله توسعه BSP [40] شرح خدمات روش شناسی BSP 1. متعهد کردن (درگیر کردن مدیران و کسب اطمینان از حمایت آنان) 2. آماده شدن برای برنامه ریزی 3. مرور محیط بنگاه 4. تعریف فرآیند ها 4.1. فهرست فرآیندهای کاری 4.2. شرح تفضیلی هر فرآیند 4.3. شناسایی فرآیندهای کلیدی برای موفقیت بنگاه 5. تعریف داده ها 5.1. شناسایی موجودیت ها 5.2. شناسایی داده های مورد استفاده و ایجاد شده توسط هر فرایند 5.3. شناسایی گروه های داده 5.4. تعریف و تشریح گروه های داده 6. تعیین معماری اطلاعات تعریف معماری اطلاعات در واقع مرتبط کردن فرآیندها به گروه های داده است. 7. تحلیل کارآیی سیستم های موجود به منظور تعیین میزان کارایی آن ها 8. مصاحبه با مدیران جهت کنترل و تائید نتایج به دست آمده 9. تعریف یافته ها و نتایج به منظور جمع بندی و دسته بندی و اولویت دهی مشکلاتی که گروه در جریان مطالعه به آن برخورد کرده است. 10. تعیین اولویت های معماری به منظور تهیه این سیستم ها در قالب پروژه های مستقل 11. مدیریت منابع اطلاعات جهت امکان دستیابی به اطلاعات برای همهم که در درون بنگاه،به آن نیاز دارند. 12. ارائه پیشنهادها؛گروه BSP در پایان اجرای پروژه،بر مبنای جمع بندی مشکلات،معماری اطلاعات و اولویت بندی پیشنهادی به مجموعه ای از پیشنهادهای راهبردی و عملی می رشد که در این مرحله باید آن ها را تدوین کرده و در اختیار مدیریت سازمان قرار دهد. بررسی و تحلیل روش شناسی یکی از ویژگی هایی که طراحان و مدافعین روش شناسی BSP بر روی آن تاکید بسیار می کنند،کاربردپذیری و عملی بودن این روش در بنگاه های واقعی است. روش شناسی BSP اساسا یک روش شناسی کلان نگر است که بر برنامه ریزی و تدوین استراتژی اطلاعاتی متمرکز است.محیط عمل فرضی این روش شناسی،بنگاهی است که از قبل دارای یک واحد سیستم های اطلاعاتی و تعدادی سیستم کاربردی بوده است. توجه BSP بیش از هر چیز به شناسایی اهداف بنگاه و هماهنگ کردن سیستم های اطلاعاتی آن با این اهداف معطوف است. مزایا عمده این روش را می توان به صورت زیر شمرد؛ تاکید BSP بر آغاز حرکت از بالا به پایین و در گیر کردن و متعهد کردن مدیران،قبل از مراجعه به بدنه کارشناسی سازمان تاکید برشناسایی فرآیندهای کاری که عناصر نسبتا ثابت تر ساختار سازمانی هستند. معایب عمده این روش را می توان به صورت زیر شمرد؛ اجرای BSP مستلزم وجود بنگاهی است که در آن فرهنگ استفاده از سیستم های اطلاعاتی و نهادهای پشتیبانی کننده آن تا حد زیادی وجود داشته باشد. عدم بکارگیری از ابزارهای جدید CASE به دلیل مشکلات عملی در متعهد کردن مدیران(دلایل اجرایی،سیاسی و ساختاری بنگاه ها و به ویژه در دستگاه های اجرایی کشور ما) و محدودیت نفوز عملی مدیریت ارشد بنگاه ها در مدیران میانی و کارشناسان سازمان،حتی اخذ تعهد از مدیران ارشد بنگاه به منزله همراهی و هماهنگی سایر سطوح مدیریتی و عملیاتی بنگاه نخواهند بود. به طور کلی،بدلیل عدم امکان پیروی دقیق و جزئی از این روش،بسیاری از ایده ها و ابزارهای آن را می‌توان برای برنامه ریزی،تحلیل و طراحی سیستم های اطلاعاتی مورد نظر بکار گرفت.(مددیان،1385)(36) 2-5-7-3-ج- روش برنامه ریزی معماری سازمانی در طی دهه اخیر متدولوژی ها و روش های مدرن برنامه ریزی و معماری سیستمهای اطلاعاتی ایجاد شده اندکه بصورت کلی «برنامه ریزی معماری سازمانی» خوانده می شوند.در این روشها بر اساس استراتژی های ماموریتی،نیازمندی های ماموریتی،مدل های کارکردی،و رویکردهای جهانی اقدام به معماری داده ها،برنامه های کاربردی (سیستمهای اطلاعاتی)،و تکنولوژی های موردنیاز شده و در نهایت با ارائه طرحهای اجرائی و انتقالی وارد مراحل پیاده سازی و راه اندازی می شوند. فرایند معماری سازمانی مطابق شکل 9 شامل سه فاز اصلی برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات،تدوین معماری سازمانی،و اجرای معماری سازمانی است. اجراء اصلی معماری سازمانی،اطلاعات،فرایندها،جایگاههای سازمانی،قوانین،روشها و.... می باشند،که اجزاء فیزیکی هستند.روابط بین این اجزاء از نوع روابط انسانی،فرهنگ سازمانی،عادات فردی،و...می باشد،بنابراین می توان گفت که در معماری سازمانی اجزاء به صورت پیچیده ای رابطه برقرار می کنند.چون تغییرات در سازمان ها از سرعت بالایی برخوردارند،نیاز به اجزا با قابلیت استفاده مجدد،احساس می شود و در واقع معماری سازمانی باید انعطاف پذیری بالایی داشته باشد. طرح معماری مناسب برای یک سازمان نیازمند شناخت صحیح از اهداف،وظایف و رفتارهای سازمانی است.بسته به اینکه معماری در چه حوزه یا موضوعی از سازمان انجام شود،می توانیم معماری های مختلفی داشته باشیم. 43243525717500 شکل 9: فرایند معماری سازمانی(41) در تعریفی دیگر ،«برنامه ریزی معماری سازمانی» عبارتست از فرآیندی که به منظور تعریف معماریهای لازم و برنامه ریزی جهت پیاده سازی معماری های فوق انجام شده و هدف آن فراهم ساختن زمینه های استفاده موثر از اطلاعات جهت پشتیبانی از ماموریت های سازمانی است. سه عبارت مهم در تعریف بالا وجود دارد،اولی عبارت «معماریها» است که به صورت جمع به کار رفته است چرا که سه نوع معماری داریم:«معماری داده»،«معماری برنامه های کاربردی» و «معماری فناوری». منظور ما از معماری چیزهایی است نظیر نقشه فنی،نمودارها یا مدل های مختلفی که به منظور تعریف و توصیف داده ها،برنامه های کاربردی و فناوری های مورد نیاز سازمان به کار می روند. دومین عبارت مهم،کلمه «تعریف» است.در برنامه ریزی معماری سازمانی (EAP)،وسیله ایست برای «تعریف» ماموریت ها و معماریهای یک سازمان.تاکید می کنیم که «برنامه ریزی معماری سازمانی»(EAP)،فرایندی است که در نهایت منجر به «تعریف» ماموریت ها و معماریهای یک سازمان می شود و نه «طراحی» آنها. اینکار منجر به طراحی سیستمها،بانک های اطلاعاتی یا شبکه ها نخواهد شد در واقع کارهای مربوط به طراحی و پیاده سازی پس از اتمام فعالیتهای مربوط به «برنامه ریزی معماری سازمانی»(EAP) شروع می شود. سومین عبارت مهم،کلمه «برنامه ریزی» است.به سخن معمولی،معماریها تعریف کننده نیازها بوده،و «برنامه اجرائی» که به همراه آن ارائه می شود،زمان پیاده سازی معماریهای فوق را مشخص می کند.معماریها می توانند به تنهائی در مشخص ساختن تعاریف،استانداردها و ایده ها مفید باشند،ولی بدون داشتن «طرحی» برای اجرای آنها،مشتی کاغذ خواهند بود که سرنوشتی به جز خاک خوردن در قفسه ها نخواهند داشت.هر چند هم که معماریهای فوق،خوب و فنی تهیه شده باشند،در نتیجه فرقی نمی کند.تیمی که مسول تهیه EAP است باید همواره در نظر داشته باشد که خروجی نهائی کار طرحی است دراز مدت و قابل اجرا که برای پیاده سازی معماریهای فوق به کار خواهد رفت.(صمدی،1391)(42) ج-1 طراحی معماری سازمانی طراحی یک نظام معماری سازمانی،که در پنج لایه اهداف،اطلاعات،برنامه های کاربردی،داده ها و فن آوری تدوین می گردد (مطابق شکل 10) شامل مراحل زیر است: 145161011049000 شکل شماره 10:لایه های معماری فعالیت های اصلی در این 5 لایه به شرح زیر می باشد: معماری اهداف شناخت کامل اهداف و وظایف سازمان شناخت فرایندها و فعالیتهای جاری در جهت نیل به اهداف و انجام وظایف سازمان بررسی و تحلیل تعامل بین فرایندها بررسی و شناخت فعالیتهای مشترک بین فرآیندها معماری اطلاعات شناخت نیارهای اطلاعاتی و همچنین اطلاعات تولید شده در جریان انجام فرآیندها و فعالیتها بررسی و شناخت نیازهای اطلاعاتی مشترک بین فرآیندها بررسی و شناخت منابع اطلاعاتی موجود و روش نگهداری اطلاعات معماری برنامه های کاربردی طراحی سیستمهای کاربردی به منظور جمع آوری و ذخیره سازی اطلاعات در منابع اطلاعاتی طراحی شده طراحی سیستمهای کاربردی به منظور ارائه اطلاعات موردنیاز فرآیند طراحی منابع و امکانات مشترکی که کل سیستم را به یکدیگر پیوند می دهد و وحدت لازم را ایجاد می نماید. معماری داده ها طراحی بانکهای اطلاعاتی جهت ذخیره سازی اطلاعات طراحی منابع جدید نگهداری اطلاعات معماری فن آوری معرفی و طراحی تکنولوژی مناسب به عنوان بستر سخت افزاری گردش و نگهداری اطلاعات و همچنین اجرای سیستمهای کاربردی. در کنار اجرای مراحل فوق باید موارد زیر را نیز مد نظر قرار داد: طراحی و تدوین روشهای مدیریتی،حفاظتی،گسترش و تغییر در طرح معماری اطلاعات طراحی و تعیین نیروهای تخصص لازم بمنظور هدایت و راهبری نظام اطلاعاتی طراحی شده طراحی و تدوین استاندارهای لازم جهت برپایی و اجرای صحیح طرح معماری اطلاعات ج-2- انگیزه های استفاده از معماری سازمانی با رشد انفجارگونه فناوری های اطلاعات جدید به ویژه با ابداع و فراگیر شدن فناوری اینترنت و محیط های چند رسانه ای،سازمانهای بزرگ با کاربردهای متنوع این فناوری ها در واحدهای تابعه خود رو به رو شدند که هر یک در جهت خاصی در حال گسترش بود.این سازمان ها از سویی زیر فشار تقاضاهای بزرگ روز افزون کارکنان خود و از سوی دیگر با دسترسی به بازار هر دم گسترش یابنده محصولاتی و خدمات IT، ناگزیر از استخدام و بکارگیری عملی محیط ها و فناوریهای جدید بودند.بکارگیری مداوم فناوری های اطلاعاتی جدید مستلزم سرمایه گذاری هنگفتی در این زمینه بود که برای انجام آن نیاز به توجیه اقتصادی کافی و برنامه های راهبردی احساس می شد.به دلیل شتاب روز افزون نوآوری در زمینهIT، سرمایه گذاری های بی هدف در بکارگیری فناوری های جدید،به سرعت کهنه شده و بدون بازگشت اولیه منجر به خروج سرمایه از چرخه منابع سازمان ها می شد. دلایل و انگیزه های اصلی استفاده از معماری سازمانی به شرح ذیل می باشد: پیچیدگی روزافزون سازمانها سازمانها موجودات پیچیده ای هستند.با اجزائی مرکب از عوامل انسانی،اطلاعاتی،فرآیندی،اخلاقی و .... که روز به روز بر پچیدگی آنها افزوده می شود.تسلط بر پیچیدگی های فوق امکان پذیر نخواهد بود،مگر از طریف معماری سازمانی. تغییرات پیشرانهای ماموریتی تغییراتی نظیر عوض شدن قوانین،عوض شدن ماموریتها،عوض شدن بازار،تغییر محصول و ... جزو پیشرانهای ماموریتی قرار می گیرند که تغییر آنها منجر به ایجاد تغییراتی در سیستمهای اطلاعاتی خواهد شد و اعمال این تغییرات در سایه معماری سازمانی امکان پذیر است. لزوم دنبال کردن تغییرات سازمانی توسط سیستمهای اطلاعاتی مدیران انتظار دارند که سیستمهای اطلاعاتی قادر به دنبال کردن سریع تغییرات باشند. تغییر نقش سیستمهای اطلاعاتی و ارتباطی در سازمانها سیستمهای اطلاعاتی و ارتباطی دیگر از حالت سیستمهای پشتیبان خارج شده و کم کم بعنوان یک دارائی و منبع استراتژیک هر سازمان به حساب می آیند.بعبارت دیگر منابع اطلاعاتی در کنار سایر منابع سازمان نظیر منابع انسانی،مالی و تجهیزات و غیره،بعنوان دارائی های سازمان به حساب آمده و باید نقش خود را بعنوان یک عامل مولد (و نه هزینه) نشان دهند. نیاز به استانداردهای ملی در توصیف سیستمها در معماری چون از چارچوبها و قالبها و علامت گذاریهای استاندارد استفاده می شود،عملا یک استانداردی در توصیف سیستمها به دست می آید که می توان از آن به عنوان استاندارد ملی استفاده کرد.یک استاندارد ملی در توصیف سیستمها در حرکت به سمت یکپارچگی لازم است. نیاز به تعامل پذیری در سطح درون سازمانی و برون سازمان نیاز به تعامل سیستم ها در درون سازمان و بعضا بیرون از سازمان وجود دارد و معماری به دلیل استاندارسازی این امکان را به وجود می آورد. دولت الکترونیک حرکت جوامع پیشرفته به سمت دولت الکترونیک و علاقه و اجبار سازمانها در حرکت به سوی آن و لزوم معماری برای رسیدن به دولت الکترونیک باعث حرکت سازمانها به سمت معماری سازمانی می شود. تجربه موجود در سایر رشته های مهندسی در سایر رشته های مهندسی نیز مشاهده می شود که هر گاه ابعاد،پیچیدگی،شرایط خاص،طول عمر و انعطاف پذیری سیستمهای از یک حد بالاتر بوده،معماری نیز وجود داشته است،و با توجه به پیچیدگی سازمانها،پس در اینجا هم معماری جزئی لازم و لاینفک است. داشتن راهبردهای دراز مدت و قابل توسعه سازمانها نیاز به دستیابی و توسعه مقاصد و اهدافی که در برنامه راهبردی فناوری اطلاعات سازمان ارائه شده است،دارند. نیاز به وسیله ای برای برنامه ریزی سازمانها به وسایلی برای برنامه ریزی دارند،این برنامه ریزی شامل برنامه ریزی توسعه فناوری اطلاعات سازمان و همچنین برنامه ریزی آموزشی و مالی می باشد. فراهم آوردن زمینه های تعامل پذیری و یکپارچگی سیستم ها ایجاد یکپارچگی اطلاعاتی با ادغام و به اشتراک گذاری اطلاعات،یکی از نیازهایی است که سازمانها را به سمت معماری سازمانی سوق می دهد.معماری اطلاعاتی با ایجاد استانداردهای خاص قواعدی برای به اشتراک گذاری داده ها ایجاد می نماید،که امکان رد و بدل نمودن اطلاعات در سطوح مختلف از پایگاههای داده تا زیر سیستمها و تغییرات فراساختاری برای اخذ نتیجه مطلوب مهیا شود. امکان انواع تحلیهای مدیریتی سازمانها دوست دارند که امکان تحلیلهای مدیریتی را به منظور گرفتن تصمیات مدیریتی داشته باشند. ارزیابی،بهبود و اصلاح روشها و فرآیندها در ماموریتهای سازمانی یکی از خواسته های سازمانهای بزرگ با سیستمهای بزرگ اطلاعاتی کشف و حذف فرآیندهای اضافی در جهت اجرای یک ماموریت است.در واقع این سازمانها به دنبال بازمهندسی فرآیندهایشان می باشند،معماری سازمانی در رسیدن به این هدف به سازمانها کمک می کند و در واقع اصلی ترین هدف از ایجاد معماری اطلاعاتی تمرکز بر داده ها و فرآیند ها و تعاملات بین آنها است که به بهینه سازی فرآیندها می انجامد. پیش بینی و برنامه ریزی تغییرات سازمانها باید در مورد تغییرات احتمالی سیستمهایشان بتوانند پیش بینی کنند،تا در صورت بروز تغییرات بتوانند آن تغییرات را اعمال کنند. پیش بینی هزینه ها و زمان سازمانها علاقه مندند که قبل از ایجاد سیستم های اطلاعاتی و دیگر سیستم ها در سازمان،ارزیابی روی هزینه ها و زمان مورد نیاز برای ایجاد آن سیستمها داشته باشند. نیاز به ایجاد نظامی یکدست و قابل مقایسه در توصیف سیستمها طراحی و پیاده سازی ماموریتها،فرآیندها و سیستمهای اطلاعاتی که در سازمانهای بزرگ به کار گرفته می شوند،نیازمند وجود الگوهای مناسب و استاندارد جهت توصیف آنها می باشد،در غیر اینصورت امکان مقایسه خروجی های سازمانهای مختلف با هم وجود نداشته و فرآیند یکپارچگی دچار چالشهای اساسی خواهد شد.بنابراین باید معماری سازمانی در سازمانها وجود داشته باشد.(پورکمالی انارکی،1391)(41) ج-3-چارچوب های برنامه ریزی معماری سازمانی جان زاکمن،چارچوب معماری سازمانی را چنین تعریف می کند:چارچوب معماری سازمانی یک طرح طبقه بندی شده دو بعدی است که یک نمایش توصیفی را از سازمان بیان می کند. در تشریح مفهوم چارچوب آمده است که یک چارچوب معماری: ابزاری است که می تواند برای توسعه طیفی از معماریهای مختلف به کار رود. باید روشی را برای طراحی سیستم های اطلاعاتی و روش اتصال آنها به یکدیگر،ارائه کند. باید دارای مجموعه ای از ابزارها باشد که فرهنگ و زبان مشترک را فراهم سازد. باید شامل فهرستی از استانداردها باشد که برای توسعه واحدهای ساختاری مورد استفاده قرار گیرد. برخی از چارچوبهای رایج،عبارتند از:FEAF،زاکمن،TEAF،DoDAF،TOGAF و C4ISR و... در حال حاضر تعداد محدودی چارچوب معماری در سطح جهان مورد استفاده قرار می گیرد که هر یک با توجه به منشاء ظهورشان مناسب معماری سازمانهای خاصی هستند. ج-4-تشریح چارچوب زاکمن جان زاکمن یکی از پیشگامان معماری سیستم های اطلاعاتی است که پیشتر در شرکت IBM مشغول بود و هم اکنون هم به عنوان استراتژیست فناوری اطلاعات و معماری سازمانی و مدرس معماری اطلاعات در شرکت زیفا (Zifa) فعالیت می کند. زاکمن با ارائه یک روش و الگوی جامع در زمینه معماری اطلاعات آن را تبدیل به یک چارچوب معماری اطلاعات کرد،که در این چارچوب یک سازمان از زوایای مختلف و در تمامی سطوح مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.زاکمن معتقد به تحلیل سازمان بر مبنای یک چارچوب معماری است و می گوید:تزریق فناوری اطلاعات به یک سازمان بدون به کارگیری چارچوب معماری،سازمان را در آینده با هزینه های متعدد نگهداری و توسعه سیستم ها،عدم کارایی در راستای ماموریت سازمان و عدم تطابق پذیری با تکنولوژی های روز و هزینه های سنگین تبدیل سیستم ها و داد ها روبه رو می سازد.چارچوب زاکمن،پراستفاده ترین چارچوب در عرصه معماری سازمانی است.او در مقاله ی اول خود فقط سه جنبه از شش جنبه مدل سازمانی(داده ها،کارکد،شبکه) را در نظر گرفت و در قالب چارچوب ISA آن را مطرح کرد.جان زاکمن در سال 1992 در مقاله دیگر خود با افزودن سه جنبه دیگر(افراد،زمان و انگیزه) کار خود را تکمیل کرده،آن را به عنوان رویکردی نوین در معماری سازمانی ارائه کرد. چارچوب زاکمن،چارچوبی است برای معماری سازمانی که یک ساختار منطقی ایجاد می کند.چارچوب زاکمن از دو بعد اصلی و پایه تشیکل شده است.بعد اول (ستونها) بیانگر جنبه ها (focus)(چه چیز؟چگونه؟کجا؟چه کسی؟کی و چرا؟) است(توصیفات متفاوت از یک محصول از جنبه های مختلف)،و بعد دوم (سطرها)مبین دیدگاه ذینفعان در سازمان است(برنامه ریز،مالک یا دارنده،طراح،سازنده،پیمانکار و کاربر). به عبارتی دیگر،این چارچوب یک ماتریس دو بعدی را ارائه می دهد. چارچوب زاکمن از نظر تئوری یکی از کاملترین چارچوبهای معماری موجود است.این چارچوب با پوشش دادن تمامی جنبه ها و دیدگاههای ممکن در رابطه با سیستمهای اطلاعاتی یک سازمان،به ساختاری کاملا نرمال در این رابطه دست پیدا می کند.مبانی و مفاهیم مطرح در این چارچوب بسیاری از چارچوبهای معماری دیگر را تحت تاثیر قرار داده،یکی از مطرح ترین چارچوبهای معماری حال حاضر به حساب می آید. چارچوب زاکمن معروفترین قالب برای تدوین معماری سازمانی است و به عنوان یکی از متدولوژی های قدرتمند برای توسعه سیستم های اطلاعاتی مطرح است.برخی از شرکتها نیز بر اساس چارچوب زاکمن یک متدولوژی پیشنهاد کرده اند. ج-5- مزایا چارچوب زاکمن در مقایسه با دیگر چارچوب ها در یک دسته بندی صریح می توان گفت چارچوب زاکمن نسبت به همه ی چارچوبهای دیگر،دست کم دارای سه مزیت عمده است: 1. وجوه کاملتر معماری:همه چارچوبهای معماری سه رکن اصلی داده،کارکرد و شبکه را درخود جای داده اند.زاکمن این مزیت را نسبت به سایر رقبای خود داشت که جنبه کاملتری(زمان،افراد و انگیزه)از معماری را در چارچوب خود بگنجاند. 2. استفاده از دیدگاههای معتبر:آن دسته از کسانی که معماری را در چارچوب دو بعدی نگریسته اند،در ارائه دیدگاههایی که نسبت به هم دارای رابطه ای تکرار شونده باشند،موفق نبوده اند.زاکمن دیدگاههایی را وارد چارچوب خود کرد که از بالا به پایین نسبت به هم دارای رابطه مهندسی و از پایین به بالا دارای رابطه مهندسی معکوس هستند.این رابطه جالب توجه توجه به یکپارچگی چارچوب کمک شایانی کرده است،چرا که هر تغییری را در سطر بالا دست که عموما از جنس مدیریتی،سازمانی و راهبردی است؛مستلزم تغییری در سطر پایین دست است و پیش بینی هر تغییری در سطر پایین دست را که از جنس فناوری است،مستوجب پیش بینی تغییراتی در سطر بالا دست می سازد. 3. نرمال بودن خانه ها:سطرها و ستونهای چارچوب زاکمن از یک سو به راحتی تعریف می شوند و از سوی دیگر قواعد مدون و دقیق بر آنها حاکم است.بنابراین در تفسیر قواعد حاکم منجر به پدید آمدن خانه هایی شده است که دارای هیچ گونه افزودگی نیستند.این سخن که می توان از آن به نرمال بودن چارچوب یاد کرد،نه تنها به این معنی است که خانه ها دارای همپوشانی نیستند،بلکه اطلاعات اضافی نیز در خود ندارند.به عبارت بهتر،هر گونه کاستن،افزودن یا تغییر در چارچوب معماری را با مخاطره از دست رفتن جامعیت مواجه می کند(قاسم نژادمقدم،1387)(43) ج-6- معایب چارچوب زاکمن بحثی در خصوص امنیت نشده است،زکمن تنها یک یادداشت در این مورد نوشته و شرحی در این خصوص وجود ندارد. بحثی در خصوص استانداردها،قوانین و راهبردهای انتقال انجام نشده.ستون انگیزه را شاید بتوان با برنامه های انتقالی و نگاه راهبردی به نوعی ترکیب کردو چارچوب دارای متدولوژی و ابزار مشخصی نیست. چگونگی همراستا نمودن فناوری اطلاعات با کسب و کار مشخص نشده است. عدم توجه به ارتباط بین جنبه ها با یکدیگر،موضوعی که بعدها با معرفی ماتریس‌های نگاشتی بین عناصر ستون‌ها با یکدیگر توسط روش های معماری مورد توجه قرار گرفت.(مهجوریان و همکاران،1390)(44) 2-5-7-3-د روش تحلیل پیوند در این روش،تلفیقی از CSF و BSP مورد استفاده قرار می گیرد.بدین معنا که سیاست ها از رده ی بالای سازمان دریافت شده و به سمت رده های پایین تر کشانده می شودو از سوی دیگر فرآیندهای اجرایی از سطوح پایین شناسایی و به سطوح بالا ارائه می شود.در یک سطح سازمانی که حلقه اتصال نامیده می شود،سیاست ها و رویه های اجرایی مطابقت داده می شود و سیستم های برای پاسخگویی نیازهای اطلاعاتی طرح ریزی می شوند.(مددیان،1385)(36) پس از بررسی انجام گرفته پیرامون روش طراحی سیستم های اطلاعات مدیریت،در این پژوهش از روش تلفیقی BSP و چارچوب زاکمن استفاده شده است.روش BSP یک روش کلان نگر می باشد که می تواند فرآیند های موجود در سیستم را شناسایی کند و با توجه به اهداف هر یک از فرآیندها،موجودیت ها و رابطه بین آنها،رده های اطلاعاتی و منابع اطلاعاتی آنها را تجزیه و تحلیل می نماید.در سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها از مهمترین فرآیندها،فرآیند جمع آوری اطلاعات مربوط به مورد بیماری های کشف شده در سطح منطقه جغرافیایی می باشد.بنابراین در ابتدا به دلیل کثرت مورد های بیماری های مورد گزارش در این نظام 4 مورد بیماری بررسی شده و به وسیله این روش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته شده است. در یک روش کلی تر معماری سازمانی نظام مراقبت بیماری ها بررسی شده و بر اساس آن معماری سیستم اطلاعات مدیریت آن بررسی و طراحی می شود و یک شمای کلی و منطقی از معماری سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها تشریح می شود.جهت انجام این کار از روش زاکمن استفاده شده است.این روش نسبت به روش های ساخت یافته که در بیشتر پژوهش ها استفاده شده است جامع تر می باشد،زیرا این روش ابتدا سازمان را از دیدگاه برنامه ریز سازمان و مالکان سازمان بررسی می کند و سپس بر اساس آنها لایه منطقی معماری سیستم را تشریح می کند.در این دو لایه(مرحله) نظرات و دیدگاههای برنامه ریزان و مالکان سیستم از 6 جنبه (چه چیز،چطور،کجا،چه کسی،کی،چرا) بررسی می شود.بنابراین تمام جوانب و اطلاعات مربوط به یک سازمان بررسی می شود و براساس آن معماری سیستم اطلاعات مدیریت آن شکل می گیرد.در روش های دیگر می توان گفت اکثر داده ها و اطلاعات یک سازمان مورد توجه قرار نمی گیرد و فقط به بخش فرایندهای ساخت یافته سازمان بررسی می شود و دیدگاه کلان نسبت به سازمان ندارد.در صورتی که در روش زاکمن ابتدا معماری سازمانی مطلوب جهت سازمان ترسیم می شود و با توجه به آن معماری سیستم اطلاعات مدیریت طراحی می شود.در کل می توان گفت با تلفیق دو روش BSP و چارچوب زاکمن هم به جزئیات اطلاعاتی فرایند های سازمان و هم از دیدگاه کلان تر معماری ،سازمان به صورت جامعتر مورد بررسی قرار می گیرد. 2-6- آشنایی با نظام مراقبت بیماری ها در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان 2-6-1 کلیات و اصول مراقبت بیماریها - تعریف سلامت:ممکن است تعاریف زیادی برای سلامت وجود داشته باشد،تعریف مورد نظر سازمان بهداشت جهانی بدین شرح است:سلامت به معنی رفاه کامل جسمی،روانی و اجتماعی است و نه تنها فقدان بیماری - تعریف پیشگیری: ارتقاء حفظ و بازسازی سلامت در صورت اختلال در عملکرد جسمی،روانی و اجتماعی از اهداف پزشکی بوده که این اهداف در واژه پیشگیری مستتر و پیشگیری در واقع به صرفه تر و مناسب تر است - تعریف اپیدمیولوژی:مطالعه توزیع و انتشار و تعیین کننده های فراوانی بیماریها و رویدادها و آسیب ها در انسان است.اجزاء مشترک تعاریف مختلف اپیدمیولوژی شامل موارد زیر است: مطالعه فراوانی بیماریها مطالعه انتشار بیماریها مطالعه تعیین کننده های بیماریها Epidemiology از ترکیب سه کلمه Epi=among (در میان)- demos=people (مردم) و logy=study(مطالعه) ایجاد شده است و به معنی مطالعه آنچه که میان مردم است.اما تعریف کلاسیک عبارت است:از مطالعه نحوه توزیع و انتشار بیماری ها و عوامل موثر بر آنها و کاربرد این مطالعه برای کنترل بیماریها و یا پیشامدهای مرتبط با تندرستی در جمعیت های معین.پس ما سه محور اصلی در اپیدمیولوژی داریم: 1- توزیع بیماریها 2- عوامل موثر بر بیماریها 3- کاربرد اپیدمیولوژی برای کنترل بیماریها چرا عده ای به یک بیماری مبتلا می شوند و بعضی دیگر نمی شوند؟دانش اپیدمیولوژی بر این مبنا است که توزیع بیماری،رویداد بهداشتی و یا فقدان سالمتی یک جامعه به طور تصادفی اتفاق نمی افتد. - اهداف اختصاصی اپیدمیولوژی عبارتند از: 1. تعیین علت و یا عامل ایجاد بیماری و عوامل خطر آن،یعنی صفاتی که باعث افزایش خطر ابتلا یک فرد به یک بیماری می شود. 2. تعیین گسترش بیماری در جامعه (بار بیماری در جامعه چقدر است؟) 3. مطالعه سیر طبیعی و پیش آگاهی بیماری،بعضی از بیماریها شدیدتر از بعضی دیگر و بعضی به شکل سریع مرگ آور است. 4. ارزشیابی اقدامات پیشگیری و درمانی موجود و روش های ارائه خدمات بهداشتی درمانی در یک تقسیم بندی؛اپیدمیولوژی به دو نوع توصیفی و تحلیلی تقسیم می شود،اپیدمیولوژی توصیفی در واقع دارای دو جزء شمارش بیماریها و دیدن آنها بر حسب زمان،مکان و شخص به منظور تولید اطلاعات و ایجاد فرضیه می باشد. اپیدمیولوژی تحلیلی در واقع برای اثبات فرضیه ها کاربرد دارد.چرخه توالی اپیدمیولوژی را می توان به صورت شکل ذیل نشان داد.(گویا و همکاران،1384)(12) -41148053975ارزشیابی Evalutionمداخله Intervention makingداده DataInformationاطلاعات Informationایجا فرضیه Intelligenceتصمیم گیری Decision making00ارزشیابی Evalutionمداخله Intervention makingداده DataInformationاطلاعات Informationایجا فرضیه Intelligenceتصمیم گیری Decision making شکل شماره 11:چرخه توالی اپیدمیولوژی 2-6-2- اهداف نظام مراقبت پایش روند. شناسایی اپیدمی ها شناسایی گروه های در معرض خطر تعیین اهداف برنامه ارزیابی پیشرفت برنامه های مداخله ای(مجدزاده،1391)(45) 2-6-3- اجزا مراقبت 1- جمع آوری داده ها جمع آوری داده ها قدم و اساسی در مراقبت است،حداقل داده هایی که در خصوص هر رویداد بهداشتی جمع آوری می شوند باید به سئوالات اصلی اپیدمیولوژی یعنی چه؟چه وقت؟چه کسی،کجا (Where,who,when) جواب دهند. بنابراین باید سیستم بگونه ای طراحی شود که توان جمع آوری داده ها را بصورت دقیق و مستمر داشته باشد.علاوه بر منابع جمع آوری داده ها از جمله بررسی ها و پژوهش های بهداشتی،در حال حاضر داده های مربوط به برنامه های مشمول مراقبت در خصوص بیماری ها از طریق فرم های مختلفی در سطوح ارائه خدمات بهداشتی درمانی،جمع آوری می شوند.هم چنین در این برنامه ها و هم در طراحی سایر برنامه ها بعضی از داده های اصلی در واقع عمومی ترین داده هائی که در اغلب بیماریها جمع آوری می شوند.شامل موارد ذیل است. الف)موارد مرتبط با بیماری و مرگ شامل: 1. داده های مربوط به هویت فردی(نام و نام خانوادگی) 2. سن 3. جنس 4. آدرس و محل سکونت 5. منابع احتمالی عفونت 6. راههای انتقال 7. تاریخ بروز بیماری 8. ریسک فاکتورها (عوامل خطر) بیماری (شغل و ..) 9. Out come بیماری (سرانجام) از نظر بهبودی و فوت 10. وضعیت ایمن سازی یا درمان 11. افراد در معرض آلودگی ب)نتایج آزمایشگاهی ج)داده های پیشگیری و کنترل د)وضعیت بهداشت محیط 1. تجزیه و تحلیل و تفسیر و انتشار داده ها کاردان بهداشتی در مراکز بهداشتی درمانی و کارشناسان در مراکز بهداشت شهرستان می توانند از فرم های گزارش ماهیانه و هفتگی و یا فرم های بررسی،داده های مراقبت را جمع آوری و همچنین جهت گزارش از جداول،نمودار و نقشه استفاده نمایند. داده های خام گردآوری شده در اغلب موارد ممکن است کارآیی نیادی نداشته باشند،پس باید داده های گردآوری شده با روشی ساده تجزیه و تحلیل و ارائه شوند.بنابریان قدم اول این است که همه داده ها گردآوری شده و مجموع آنها با روشی مناسب چیده شده و سپس طبقه بندی شوند تا قابلیت تجزیه و تحلیل شدن را داشته باشند. 1- طراحی مداخله اساس مداخله بر شناخت مشکل متکی است.هدف از مراقبت این است که بعد از تجزیه و تحلیل،مشکل را شناسایی کرده و بعد از آن با برنامه ریزی مداخله موثر،مشکل را مرتفع سازیم. در واقع هدف از مراقبت،پیدا کردن راههایی برای پیشگیری از بیماری و مرگ غیرعادی می باشد.که شما قبلا با جمع آوری داده ها،تجزیه و تحلیل و تفسیر آنها و بررسی آن،علل به وجود آمدن مشکل را تعیین کرده اید و مرحله بعدی آن انجام اعمالی است که آن موانع را حذف و یا مشکل موجود را مرتفع سازد.دست یابی به این هدف کار چندان ساده ای نیست و در بعضی موارد راه حل ها خیلی واضح نیستند،به عنوان مثال علیرغم آگاهی ماردران از راههای پیشگیری از ابتلا به اسهال و درمان آن،هنوز هم بعنوان یک مشکل بهداشتی جامعه خصوصا جامعه روستائی باقی مانده است.در این گونه موارد قبل از ارائه راه حل برای آن باید اطلاعات اقتصادی بیشتری در زمینه علت وجود مشکل جمع آوری شود. 2- تهیه و ارائه گزارشات قبل از تهیه گزارش،به گذشته برگردید تا اهداف اصلی سیستم،مراقبت را ببینید.این اهداف بایستی واضح و پاسخگوی سوالات شما باشد.گزارش شما بایستی به یکایک این اهداف اشاره داشته باشد.جداول،نمودار و نقشه هایتان را مجددا بررسی کنید.در مورد اینکه چه عناوینی از اطلاعات برای مخاطب هایتان جالب خواهد بود تصمیم بگیرید.جهت هر کدام از آنها توضحیات کوتاهی اضافه نمائید.سعی کنید از مطالبی که باعث دور شدن شما از اهداف اصلی برنامه خواهد بود،استفاده نکنید.(گویا و همکاران،1384)(12) 2-6-4 گردش اطلاعات در نظام مراقبت ایده آل 58483514605000 شکل شماره 12:گردش اطلاعات در نظام مراقبت ایده ال 2-6-5- نظام مراقبت ایده آل برطرف شدن مشکلات قوانین به هنگامی نظام مراقبت:نقش HIS پایش کننده برنامه ها:فیدبک مناسب یکپارچگی نظام مراقبت کوچک بودن سیستم استفاده از فناوری اطلاعات استفاده مناسب از نتایج شایسته سالاری ادغام شدن در خدمات مراقبت اولیه وجود سیستم پایش و ارزشیابی پررنگ بودن نقش لیدرشیپ مشارکت مردم تعهد سیاسی تعامل با ذینفعان بروز شدن مداوم سیستم اهمیت نظام شبکه تعیین استاندارد و شاخص استفاده بهینه از اطلاعات(استوار،2011)(46) بخش دوم :مروری بر مطالعات انجام گرفته مطالعات داخلی انجام شده پیرامون پژوهش ابتدا چند پژوهش مطالعه موردی که در زمینه طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت انجام شده را مرور می کنیم. علی صداقت و همکاران(1388) در پژوهشی تحت عنوان "مطالعه سیستم اطلاعات مدیریت یک بیمارستان با تکنیک BSP" که یک مطالعه توصیفی تحلیلی (کیفی) می باشد را روی 41 نفر از مدیران و متخصیص یک بیمارستان انجام دادند.مراحل کار این پژوهش شامل 7 گام مستندسازی فرآیند ها سازمانی تهیه جداول (ساختار فرآیند) تعیین موجودیت ها،تهیه جدول (فرآیند-رده داده ها) بلوک بندی اطلاعات و تعیین روابط بین بلوک ها در نهایت رسم جدول نقشه معماری اطلاعات می باشد.یافته های این پژوهش در بیمارستان مورد مطالعه شامل مجموعا 58 واحد،41 فرآیند و 65 رده اطلاعاتی در قالب 5 محور(فرد،شی،مکان،مفهوم و رخداد) می باشد که در نهایت،جدول بلوک بندی اطلاعات و روابط بلوک ها و نقشه معماری اطلاعات بیمارستان ترسیم شده است.محقق در این پژوهش زیر ساخت و بستر مورد نیاز را برای برنامه ریزی شبکه رایانه ای بیمارستان فراهم کرده است.(47) حمید بنائیان(1387) در مقاله تحت عنوان "طراحی سیستم اطلاعات مدیریت معاونت اداری- مالی دانشگاه مرود پژوهشی واحد اداری-مالی دانشگاه خلیج فارس" ضمن بیان اهیمت نقش سیستم های اطلاعاتی در سازمان،چگونگی و مراحل طراحی و ساخت یک سیستم اطلاعاتی مدیریت در واحد اداری-مالی دانشگاه ها را بررسی می کند و ضمن تشریح مراحل طراحی و ساخت عملی چنین سیستمی مزایا و معایب دو شیوه ی دستی و ماشینی را از لحاظ دسترسی،پردازش و طبقه بندی اطلاعات بیان می کند.این پژوهش خروجی یک کار تحقیقاتی-اجرایی است این کار تحقیقاتی بر اساس هدف،از نوع کاربردی است.از طرف دیگر،گردآوری داده ها از نوع مطالعات موردی که زیر مجموعه تحقیقات تحلیلی-توصیفی می باشد. هدف اصلی این تحقیق عبارت است از:طراحی و ساخت یک سیستم اطلاعاتی مدیریت برای معاونت اداری-مالی دانشگاه ها. برای تحقق این هدف اصلی،اهداف فرعی زیر قابل تعریف است: شناسایی وضع موجود واحد اموال معاونت اداری-مالی دانشگاه؛ شناسایی وضع مطلوب واحد اموال معاونت اداری- مالی دانشگاه با استفاده از رویکرد SSADM ؛ طراحی و ساخت سیستم اطلاعاتی مدیریت برای واحد اموال معاونت اداری- مالی دانشگاه. در پایان مدل منطقی رابطه ای واحد اموال معاونت اداری-مالی دانشگاه خلیح فارس به عنوان نمونه آورده شده است.(3) مریم احمدی و همکاران (1390)در پژوهشی با عنوان ارزیابی نیازهای اطلاعاتی سیستم اطلاعات مدیریت معاونت درمان دانشگاههای علوم پژشکی ایران ابراز می کنند که با توجه به ارزش روز افزون اطلاعات،تجهیز مدیریت به یک سیستم اطلاعات صحیح و مطمئن که توانایی مدیریت را در اتخاذ تصمیم ها در مورد برنامه ریزی،سازماندهی و کنترل ارتقاء بخشد،به یک ضرورت اساسی عصر ما تبدیل شده است.این پژوهش سعی بر تحلیل و ارزیابی نیازهای اطلاعاتی معاونت درمان دانشگاههای علوم پزشکی کشور داشته،تا نتیجه آن در طراحی و انتخاب یک سیستم جامع اطلاعات برای مدیریتهای مختلف این حوزه،مورد استفاده قرار گیرد. این پژوهش از نوع کاربردی و توصیفی مقطعی است که در سال 1387 انجام گرفت.جامعه مورد مطالعه آن شامل مدیران معاونت درمان 39 دانشگاه علوم پزشکی و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه می باشد.با توجه به وجود روشهای مختلف طراحی سیستم های اطلاعاتی،از دو روش برنامه ریزی سیستم شغلی (BSP) و فاکتورهای حیاتی موفقیت (CSF)،الگو برداری شده است. در پایان پژوهش در مجموع از م669 مورد نیاز اطلاعاتی شناسایی شده،45 درصد جزء نیازهای اطلاعاتی اولیه از دیدگاه خود میدران بوده است.12 درصد نیازهای اطلاعاتی شناسیی شده،پاییت تر از حد اولویت بودند،14 درصد نیازهای اطلاعاتی از طریق فرم،21 درصد فرم و بانک اطلاعاتی به طور مشترک،4 درصد از طریق نرم افزارها یا بانک های اطلاعاتی،5 درصد سایت اینترنتی،در دسترس هستند و 56 درصد بدون منبع (فرم،بانک اطلاعاتی،سایت)مشخص بودند.با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش نگارنده اعلام می کند با توجه به در دسترس نبودن منابع اطلاعاتی برای 56 درصد از نیازهای اطلاعاتی مدیران،طراحی سیستم اطلاعاتی مدیریت با تکیه بر فاکتورهای حیاتی موفقیت مدیران و سایر روش های علمی ضروری است.(48) مجتبی نادری (1383)در پژوهشی با عنوان طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت بیمه اتومبیل در بیمه ایران اظهار می کند که سیستم های اطلاعاتی نقش اساسی در تهیه اطلاعات مورد نیاز سازمان ها و مدیران برای تصمیم گیری دارند و می توانند به آنها در ارتقای توان رقابتی و ارائه خدمات بهتر یاری برسانند.لذا طراحی سیستم های اطلاعاتی برای سازمان ها و ازجمله صنعت بیمه و علی الخصوص شرکت بیمه ایران اولویت خاصی دارد و می تواند با ارائه اطلاعات دقیق،به موقع و متناسب نقش مهمی را در تصمیم گیری و بهبود کیفیت خدمات بیمه ای ایفا نماید. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی،تحلیلی و کاربردی است و با بررسی پیشینه پژوهش از طریق مطالعات کتابخانه ای و شبکه ای و بررسی دیدگاه های جامعه آماری در وضعیت موجود و ضعیت طراحی شده سیستم اطلاعاتی،داده ها جمع آوری و تجزیه و تحلیل می شوند.مدیریت و کارکنان بیمه اتومبیل ایران (حدود 80 نفر) جامعه آماری مورد مطالعه می باشند و به علت محدود بودن نمونه گیری صورت نگرفته است.از طریق مصاحبه با مدیریت و کارکنان بیمه اتومبیل و توزیع پرسشنامه داده ها جمع آوری شده و اعتبار و روایی پرسشنامه نیز با استفاده از صاحبنظران موضوع و ضریب آلفای کرونباخ 95 درصد تایید گردیده است.در این پژوهش به سه پرسش اصلی در خصوص دقیق بودن،متانسب بودن،و به موقع بودن اطلاعات در سیستم اطلاعات مدیریت بیمه اتومبیل در وضعیت موجود و طراحی شده پاسخ داده شده است. به منظور طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت بیمه اتومبیل از روش تجزیه و تحلیل ساخت یافته SSADM استفاده و مراحل شناخت،تجزیه و تحلیل،و طراحی مفهومی آن در بیمه ایران پیاده گردیده است. با مقایسه وضعیت موجود و طراحی شده سیستم اطلاعات مدیریت بیمه تومبیل نتایج حاکی از آن است که در وضعیت موجود دقت اطلاعات،متناسب بودن اطلاعات،و به موقع بودن اطلاعات در حد متوسط و کمتر است و در وضعیت طراحی شده با رفع نقاط ضعف بیشتر از متوسط می باشد.(49) دکتر شعبان الهی و همکاران(2004) در مقاله با عنوان "نقش معماری در توسعه سیستم های اطلاعات استراتژیک" بیان می کند که تجربه علوم مختلف و بخصوص علوم مهندسی ثابت کرده است که عامل هایی نظیر ابعاد، پیچیدگی و قابلیت گسترش نیازمندی های خاص، مهمترین پارامترهای تصمیم گیری در رابطه با لزوم هر نوع معماری به حساب می آیند. به عبارت دیگر هر جا که نیاز به طراحی موجودیت (Entity) یا سیستمی (System) باشد که ابعاد یا پیچیدگی آن از یک حد معین فراتر رفته، یا نیازمندیهای خاصی را برآورده نماید، نگرشی همه جانبه را لازم خواهد داشت که در اصطلاح به آن "معماری " گفته می شود. معماری ترکیبی است از علم، هنر و تجربه که در رشته هایی نظیر ساختمان دارای قدمتی چند هزار ساله است. سیستم های متکی بر حیطه فنآوری اطلاعات نیز در مواجه با پیچیدگی های روزافزون و رشد سریع سیستم های اطلاعاتی و فنآوری اطلاعات ناگزیر از حرکت به سمت "معماری" بوده است. این امر، هر چند با اندکی تأخیر ولی با قوت و سرعت شروع شده و مباحث مربوط به آن به مرحله کاربردی رسیده.(23) جعفر محمودی(1383) در پژوهشی با عنوان مدل فرآیند-رفتار گرای نوین برای طراحی سیستم های اطلاعاتی مدل جدیدی جهت طراحی سیستم های اطلاعاتی معرفی می نماید.ایشان در مقاله تحت همین عنوان اعلام می کند که شکست پروژه های ایجاد سیستم های اطلاعاتی،به علت ناکارآمدی مدل های تحلیل و طراحی،تلاش گسترده ای را جهت ابداع مدل های جدید برانگیخته است.تک ساحتی بودن مدل ها از یک سو عدم مقبولیت آن ها در نزد کاربران و مدیران از سوی دیگر،از علل اصلی این ناکارآمدی بوده و رفع این معضل هدف برخی از تلاش هایی است که در این حوزه صورت گرفته است.محقق در این پژوهش با بهره گیری از روش اقدام پژوهی و با شیوه ای خلاق اقدام به ابداع مدلی جهت طراحی منطقی سیستم اطلاعاتی نموده است. مدل ابداعی ماهیت ترکیبی داشته و بر دیدگاه های فرآیند گرا و رفتارگرا تاکید دارد.مهم ترین ویژگی مدل ابداعی را می توان مبنا قرار دادن "سطح کاربری" جهت طراحی تفصیلی قلمداد کرد.در ادبیات موضوع چنین امری مسبوق به سابقه نیست.به کارگیری این مدل در دو مورد کاملا متفاوت شاهدی بر پایایی و استقلال آن از شرایط مساله است. در مدل ابداعی،اجزاء سیستم جدید،به "تدریج و به صورت تجمعی" طراحی می گردند.بسته به نوع پروژه می توان بلافاصله پس از طراحی هر جزء،اقدام به نمونه سازی و پیاده سازی اولیه آن نیز نمود.(50) مطالعات خارجی انجام شده پیرامون پژوهش لابر و همکارانش(2004)در مقاله ای تحت عنوان معماری سیستم اطلاعات برای سیستم مراقبت بیماری بیان می کند که آژانس های بهداشت عمومی،ظرفیت خودکار بدست آوردن ،یکپارچه کردن و تحلیل اطلاعات کلینیکی جهت اطلاعات مراقبت از بیماری را توسعه داده اند.طرح سیستم های مراقبت بیماری ممکن است با اتصال معمار های توسعه داده شده ی داده یکپارچه زیست پزشکی مفید واقع شود. تنها یکپارچگی داده در بهداشت عمومی تنها نمی تواند موثر باشد بلکه تکنولوژی اطلاعات و تحقیقات آکادمیک بر توسعه این سیستم ها اثرگذار است. این مقاله،نقش عناصر داده ،استانداردهای واژگان،استخراج دادها،انتقال و امنیت ،تغییر شکل و نرمال سازی و تحلیل مجموعه های داده در توسعه سیستم های مراقبت بیماری ها را بررسی شده و سپس سیستم های مراقبت خودکار در محتوای زیست پزشکی و تحقیق علم کامپیوتر در یکپارچه سازی داده را شرح داده شده است.در این مقاله تاکید شده است که هر دو این علم سیستم های موجود را مشخص می کند و راه های بدست آوردن ساخت سیستم ها که فعالیت بهداشت عمومی را پشتیبانی می کند را نشان می دهد.نتیجه ای که از این پژوهش بدست آمده این است که شبکه اطلاعات بهداشت عمومی بهترین فعالیت و تجربه را برای اجزاء معماری ضروری یک سیستم مراقبت سندرومیک را شناسایی می کند.یک طرح طبقه بندی نرم افزار یکپارچه سازی داده زیست پزشکی برای رویکردهای طبقه بندی موجود مراقبت سندرومیک جهت تشریح تنوع معماری مفید می باشد.و در پایان پیشنهاد شده است که سیستم های اطلاعاتی بهداشت عمومی و تحقیقات علم کامپیوتر در قالب سیستم های یکپارچه سازی داده می تواند رویکردهای مکملی را توسط شبکه اطلاعاتی بهداشت عمومی و تحقیقات علم کامپیوتر در قالب سیستم های یکپارچه سازی داده می تواند رویکردهای مکملی را توسط شبکه اطلاعاتی بهداشت عمومی پیشنهاد کند و اطلاعات سیستم های مراقبت بهداشت عمومی آینده را فراهم آورند.(51) پری و همکاران(2007) در پژوهشی با عنوان "طراحی یک سیستم مراقبت بیماری یکپارچه و سیستم پاسخگو:ماتریسی از مهارت ها و فعالیت ها" نیازمندی های سیستم مراقبت 19 بیماری واگیردار با اولویت بالا که با سیستم یکپارچه مراقبت بیماری مرتبط است و استراتژی پاسخگو در سازمان بهداشت جهانی در منطقه آفریقا را تحلیل کرده اند.در این پژوهش از یک تحلیل وظیفه ای سیستماتیک برای شناسایی و استاندارد کردن موضاعات و اهداف نظارت،تعارف موردهای مراقبت،آستانه اقدام و نظریه هاا برای 19 بیماری واگیر اولویت دار انجام شده است و یافته ها مطابق با نظام مراقبت و توابع پاسخگو جمع آوری شده و آنها را به سطوح جامعه مربوطه،تسهیلات بهداشت،ناحیه،ملی و بین المللی مرتبط شده است. پی آمد تحلیل یک ماتریس مهارت های عمومی و فعالیت های ضروری برای یک سیستم یکپارچه شده می باشد.چگونگی استفاده از ماتریس را جهت کمک به یافتن باگ های سیستم جاری،برنامه های جهت اولویت دادن به عملیات ها،شاخص های مشخص برای نظارت بر پیشرفت و توسعه اهداف آموزشی برای به کاربردن اپیدمیولژی و برنامه های آموزشی ضمن خدمت برای کاربران مستند سازی شده است. در انتها این ماتریس برای سیستم یکپارچه شده مراقبت بیماری و پاسخگو در منطقه آفریقا،ارتباط بین وظایف نظارت بر بهداشت عمومی و مشارکت آنها در طی تمام سطوح سیستم های بهداشت ملی را مشخص می کندپیشنهاد شده است.چارچوب ماتریس جهت نیازمندی های برنامه و استراتژی های جدید قابل تعدیل می باشد.این چارچوب وظایف فعالیت های ضروری که برای قوی کردن یا توسعه سیستم های نظارتی موجود را به صورت صریح مشخص می کند که می تواند با تهدیدات بهداشت عمومی در حال ظهور یا رایج،انطباق داده شود.(52) هاشمیان(2010) در مقاله ای با عنوان "مشخصه های پرس و جو پیشرفته برای سیستم های مراقبت بیماری" احضار می کند که اغلب سیستم های مراقبت بیماری خودکار به کاربران درباره گزارشات افزایش شیوع ،به صورت دسته بندی های مشخصات بیماری اعلام می کند و به کاربران این امکان را می دهد تا سطح بیماری را با توجه به داده های مرتبط با آن ها افزایش ها بررسی نماید.بعضی اوقات،کنترل پویا بیشتر به شناسایی به موقع یک بیماری در حال ظهور در یک جامعه نیاز دارد.مشخصه های پرس و جوی پویا،هنگامی که از سیستم های مراقبت موجود برای بدست آوردن بروز بیماری های نوظهور یا شناسایی موارد بیماری های قابل گزارش در قالب داده های بدست آمده از سیستم مراقبت استفاده کند،ارزشمند خواهد بود. هدف ابزار پرس وجوی پیشرفته (AQT) ساختن یک رابط پرس و جو منعطف تر برای سیستم های مراقبت بیماری مبتنی بر وب می باشد.این رابط به کاربران امکان تعریف و ساختن پرس و جو را مانند یک عبارت منطقی که برای محاسبات ریاضی نوشته شده باشند را می دهد.AQT به کاربران امکان توسعه،بدست آوردن،ذخیره و به اشتراک گذاشتن تعاریف پیچیده را می دهد.AQT یک رابط منعطف را برای کاربران پیشرفته و تازه کار جهت چک کردن عبارت معتبر برای ساختن،علامت گذاری اخطارها به کاربران آماده می کند.(53) بلابل (2000)در پژوهشی با عنوان "کاربرد نمونه مولفه ها برای تحلیل و طراحی معماری سیستم های پیشرفته بهداشتی " احراز می دارد که مهندسی نرم افزار بر اساس نمونه مولفه ها مانند بررسی رویکردهای میان افزاری رایج برای سیستم های اطلاعات بهداشتی است که یک مدل مولفه عمومی ایجاد می کند و از تحلیل،طراحی،پیاده سازی و هماهنگ سازی سیستم های پیچیده پشتیبانی می کند. استفاده از مدل ها مانند ماشین های انتزاعی اتوماتیک و زبان مدل سازی یکپارچه (UML) می باشند که می توانند مولفه ها را مانند سیستم های دنیای واقعی در سطوح مختلف انتزاعی به صورت جداگانه آنچنان که دیدگاههای مختلف را به روش عمومی و سازگار روی سیستم مشابه منعکس کنند.بنابراین نه تنها برنامه ها و تکنولوژی ها می توانند مدل شوند بلکه فرآیندهای تجاری،چارچوب های سازمانی یا اهداف امنیتی آن را به صورت موفقیت آمیزی در طی چارچوب های پروژه های مختلف اروپایی مدل سازی شوند.(54) ویلکینز(2008) و همکارانش در مقاله ای با عنوان "داده پروژه تصمیم گیری:ارزیابی سیستم مراقبت در کشورهای در حال توسعه جهت بهبود دسترسی به اطلاعات سلامت عمومی" عنوان می کند که با استفاده از اطلاعات با کیفیت و بموقع،وزارتخانه بهداشت، اولویت مشکلات سلامت در بین مردمشان را می تواند به صورت کارآمدتر و اثربخش تر شناسایی کند.داده های پروژه تصمیم گیری (DDM) یک مدل ادراکی برای یک سیستم سلامت داده محور ایجاد می کند.این مدل شامل یک متدولوژی سیستماتیک برای ارزیابی دسترسی به اطلاعات است که به عنوان یک اصل برای بهبود سیستم های مراقبت سلامت ملی استفاده می شوند. در این تحقیق متدولوژی ارزیابی داده های تصمیم گیری مراقبت در 6 سیستم که در 5 کشور فعال بود بوسیله کارمندانی از مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها در آمریکا انجام شد.کارمندان وزارتخانه بهداشت در سطح ملی،منطقه و محلی با روش مصاحبه رسمی یا رویکردهایی مانند مصاحبه و روش های آن داده ها را جمع آوری و بررسی کردند.خصوصیات مناسب بودن ،دقت،سادگی،انعطاف پذیری،قابل پذیرش بودن و مفید بودن مورد آزمایش قرار گرفتند و مشکلات و علل اساسی آن ها شناسایی شد. در پایان تحقیق نتیجه حاکی از این بودکه مشکلاتی که مانع دسترسی به اطلاعات می شد زیاد و پیچیده بود.ارزیابی ها نشان دادند که کمتر از 8 رده مشکل مانع دسترسی تصمیم گیرندگان به اطلاعات می شدند که بیشترین آنها نقص در مورد طراحی سیستم ، پرسنل در حال یادگیری و انتشار داده در سیستم بودند.(15) در یک جمع بندی کلی می توان گفت پژوهش های پیرامون سیستم اطلاعات مدیریت از نظر موضوعی بسیار وسیع می باشد و هریک از پژوهشگران جنبه های مانند طراحی،ارزیابی و یا بهبود سیستم های اطلاعات مدیریت را بررسی کردند.در پژوهش خارجی صورت گرفته در این زمینه بیشتر به بهبود و ارزیابی این سیستم ها پرداخته شده است،زیرا در کشورهای پیشرفته در زمینه های طراحی بنیادی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها از چندین سال قبل پژوهش هایی صورت گرفته و در این کشورها سیستم های اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها وجود دارد.در صورتی که در ایران هنوز سیستم جامع جهت نظام مراقبت بیماری ها وجود ندارد و سیستم های موجود در این نظام بیشتر به صورت برنامه های کاربردی جزیره ای می باشد که ارتباط داده ای با هم ندارند.این موضوع باعث شده است تجزیه و تحلیل داد ها و اطلاعات جمع آوری شده در این نظام بسیار مشکل باشد و اهمیت طراحی سیستم اطلاعات مدیریت نظام مراقبت بیماری ها بیشتر مورد توجه قرار گیرد. در پژوهش های بررسی شده در داخل کشور در زمینه طراحی سیستم اطلاعات مدیریت از روش های مختلفی استفاده شده است و هر یک از این پژوهش ها سازمان خاصی را در نظر گرفته اند و بیشتر براساس روش های ساخت یافته معماری سیستم اطلاعات آن را بررسی نموده اند.در پژوهش علی صداقت و همکاران(1388) و مریم احمدی و همکاران(1390) که از روش BSP استفاده شده است تنها موجودیت ها و رده های اطلاعاتی آن مورد بررسی قرار گرفته و هیچ نگاه کلی به سازمان صورت نگرفته است.در این پژوهش با استفاده از تجربیات بدست آمده در روش استفاده شده در این دو پژوهش و تلفیق روش زاکمن به آن یافته های جامع تری از سازمان و فرآیند های آن بدست آمده که می توان با استفاده از آن وضعیت واضح تری از معماری سیستم اطلاعات مدیریت ترسیم و تشریح نمود. منابع 1- ابراین،جیمز.(1389) مبانی سیستم های اطلاعات مدیریت .مترجمان:مانیان ا؛ فتاحی م و وائقی ب:تهران،ایران:نگاه دانش . 2- احمدی م،خرمی ف،زارع ش،حسینی اشپلا ر.1390.ارزیابی نیازهای اطلاعاتی سیستم اطلاعات مدیریت معاونت درمان دانشگاههای علوم پزشکی ایران،مجله پزشکی هرمزگان، شماره سوم،سال پانزدهم 3- استوار ا.2011. ،ترسیم نظام مراقبت و گزارش دهی بیماری ها در افق 1404.وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی-شورای سیاست گذاری 4- اسلامی .1375.نقش سیستم اطلاعاتی مدیریت در تصمیم گیری مدیران شرکت ایران یاسا.پایان نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد مهندسی صنایع تهران. دانشگاه تربیت مدرس 5- الهی ش،باقری م،2004.نقش معماری در توسعه سیستم های اطلاعات استراتژیک اولین سیمینار مدیریت فن آوری اطلاعات،تهران، قابل دسترس در http://www.SYSTEM.parsiblog.com 6- اسلامی ی،حسینی ف،غریبی م.1389.،طراحی و کاربرد سیستم اطلاعات مدیریت فرش دستباف ایران،فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره 4 ،سال پانزدهم 7- بنائیان ح.1387.،طراحی سیستم اطلاعات مدیریت معاونت اداری مالی دانشگاه ها "مورد پژوهشی واحد اداری-مالی دانشگاه خلیج فارس" ،پیام مدیریت، شماره 26 8- پور کمالی انارکی.1391.،معماری سازمانی و جایگاه آن در برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات ارائه شده در دومین همایش مدیریت فناوری اطلاعات 9- حسینی م.1383 . تعیین دیدگاه مدیران بیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران نسبت به ویژگی های نظام های اطلاعات در تصمیم گیری. پایان نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد مدیریت خدمات بهداشتی درمانی.تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران 10- خان بابایی م،نادعلی ا.1387. بررسی روند تکاملی متدولوژی های توسعه سیستم های اطلاعاتی در موقعیت های مختلف سازمانی ارائه شده در همایش تخصص،آموزشی مدیران پروژه های فناوری اطلاعات 11- خرمی ف.1389. ارزیابی نیازهای اطلاعاتی سیستم اطلاعات مدیریت معاونت درمان دانشگاههای علوم پزشکی ایران،پایان نامه کارشناسی ارشد مدارک پزشکی:دانشگاه علوم پزشکی ایران 12- رضائیان ع.1386. مبانی سازمان و مدیریت، چاپ دهم ،تهرن: انتشارات سمت ، ،ص 8 13- روحانی رانکوهی م.1386.مقدمه ای بر پایگاه داده ها، چاپ چهارم،تهران:جلوه 14- رودبارانی م.1385. سیستم های اطلاعات مدیریت ،فصلنامه تخصص آسیا،شماره 38 15- سعیدی پ،پوربندی ع.1389. بررسی اثربخشی سیستم های اطلاعات مدیریت(MIS) در شرکت های صنعتی (مطالعه موردی استان گلستان)،فصلنامه تازه های روانشناسی صنعتی/سازمانی، سال اول،شماره چهارم :65-75 16- شایسته م،شریف زاده غ،جمع آور م،اعتصام خ،بهلگردی ف.1388. بررسی نظام مراقبت بیماری های واگیر در استان خراسان جنوبی در سال های 1386 و 1387 ،فصل نامه علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشکده علوم پزشکی بیرجند ،دوره 6 ،شماره 4-1 17- شرکت IBM،.1379. راهنمای برنامه ریزی سیستم اطلاعاتی بر اساس متدولوژی BSP، مترجم نرگس م ،تهران: شرکت داده پردازی ایران 18- صداقت ع،بازرگانی م،غنجال ع،بهادری م.1388.،مطالعه سیستم اطلاعات مدیریت یک بیمارستان با تکنیک BSP، مجله طب نظامی،سال یازدهم،شماره 2 19- صرافی زاده ا.1389. سیستم های اطلاعات مدیریت نگرش راهبردی،چاپ پنجم،انتشارات ترمه 20- صمدی ع.1391.برنامه ریزی معماری سازمانی مقالات و پژوهش های معماری فناوری اطلاعات سازمانی Http://enterprisearchitecture.ir 21- طبیبی ج، عابدی ق.1382. 2000 نکته مدیریت در علوم پزشکی،.تهران: سماط 22- علی احمدی ع.1383. برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات و ارتباطات،تهران:انتشارات تولید دانش 23- فتحیان م،حاجعلی م.1384.پیشنهاد چارچوبی برای معماری سیستم های اطلاعاتی با نگرش یکپارچه سازی ارایه شده در سومین کنفرانس بین المللی مدیریت،تهران،قابل دسترس در http://www.irimc.com 24- قاسم نژاد مقدم ن.1387. چارچوب زاکمن در فرایند معماری سازمانی،مجله تدبیر شماره 198 25- کیانفر فرهاد.1387. نقش سیستم های اطلاعاتی مدیریت استراتژیک در فرایند تصمیم گیری راهبردی سازمان،نظریه علمی پژوهشی، سال ششم، شماره 19 26- گویا م،مرادی ق،زهرایی م،امجدی م.1384. مراقبت و مدیریت برنامه های مبارزه با بیماری ها در مراکز بهداشتی درمانی،انتشارات معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کردستان با همکاری مرکز مدیریت بیماریها 27- لیپولد ت، سائور بورن ر، بودارث ک ،مترجمان فرزادفر ف، حدادی م، مرادی ق، فرزاد فر ف، زارع ف، زهراوی ف.1384.طراحی و اجرای نظام های اطلاعات سلامت،تهیه و تدوین معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشک،تهران: انتشارات کلک دیرین 28- مجدزاده ر.1391.کتاب جامع بهداشت عمومی نظام مراقبت و گزارش دهی،تهران: ،فصل 8،گفتار 4، 29- محمودی ج،ربیعی ح.1383.مدل فرآیند-رفتارگرای نوین برای طراحی سیستم های اطلاعاتی،دانش مدیریت،شماره 66 30- مددیان ع.1385.بررسی روش های طراحی و پیاده سازی نظام آماری های ثبتی در کشور،پایان نامه کارشناسی ارشد ،دانشگاه علامه طباطبایی 31- مدهوشی م.1387.سیستم اطلاعات مدیریت مفاهیم و روش ها ،بابلسر دانشگاه مازندران ،ص 17،14 32- مهجوریان ا، شمس ف.1390.،تدوین متدولوژی برنامه ریزی معماری سازمانی سرویس گرا در جهت پوشش کامل به چارچوب زکمن،ماهنامه رایانه،شماره 210، ص 122 33- مهدی زاده ح ،صادقی یونسی ج.1390.پیاده سازی سیستم اطلاعات مدیریت (PMIS) در سازمان های پروژه محور راهبردی کلیدی جهت کسب و حفظ مزیت رقابتی،فصلنامه خانه عمران،سال اول شماره 3-2 34- موسوی شاهرودی م.1385. برنامه ریزی.تهران:انتشارات دانش 35- نادری م.1383.طراحی مفهومی سیستم اطلاعات مدیریت بیمه اتومبیل در بیمه ایران،فصلنامه صنعت بیمه،سال نوزدهم،شماره 2 منابع انگلیسی 1- Alter S , (2000),”Information Systems :A Management Perspective ”.New York : Addision Wesley Educational Publisher Inc. 2- Aydin M; Harmsen F; Slooten K; Stegwee ,(2004),”An Agile Information Systems Development Method in Use”, Turk J Elec,Vol.12,No.2 4- Blobel B. 2000. Application of The Component Paradigm for analysis and design of advanced health system architectures International , Journal of Medical informatics 5- Fitzgerald B.1996. “Formalised Systems Development Methodologies: A Critical Perspective”,forthcoming in Information Systems Journal. 6- Forsetlundl , Bjorndal A .2001.The potential for research_based information in public health identifying unrecognized information needs.BMC bublic Health ;1:1 7- Haarington J (2001),”Business Process Improvment”.new York:MaGraw Hill. Huotari M. L, Wilson T.D.2001. Determining organizational information needs: the Critical Success Factors approach Information Research, Vol 6 No 3, Available from: URL: http: //www. shef. ac. uk/~is / publications/ infres/ paper108. html 8- Rever D. Turner M. understanding the information needs of public health practitioners :A literature review to inform design of an interactive digital knowledge management system journal of Biomedical Information 40 (2007) 410-421.Available from Url:www.Scinecedirect.com 9- Laudon , Kenneth C . and Loudon , Janep (2001).”Management Information Systems: Organization and Technology ”.Macmillan Publishing co. 10- Lober W,Trigg ,B.Karras.2004 .information system Architectures for sundromic Surveillance 11- Mendoza O, chong Y .C. 2004. Developing health management information systems :a practical guide for developing countries .WHO Regional office for the Western Pacific,:1-53 12- Mohammad R. Hashemian.2010 .Advanced Querying Features For Disease Surveillance Systems. Online Journal of public health informatics ,http://www.ojphi.org 13- Nancy , Catrin (1999).”Elements of System Analysis ”.Organization Society,Vol,14,No 4,July-August 14- Papatsoutsos Dimitrios.2005.“Information Systems Development Methodologies in the Age of Digital Economy”,University of Athens Department of Informatics University Campus TYPA Buildings 15- Perry H, Mcdonnell SH , Wondimgegnedu A , Nsubuga P, Chungong S, Otten Jr M, Lusamba-Dikassa P and Thaker S .2007.Planning an integrated disease surveillance and response system :a matrix of skills and activities BMC Medicine 2007 , http://www.biomedcenteral.com/1741-7015/5/24 16- Rever D. Turner M.2007. understanding the information needs of public health practitioners :A literature review to inform design of an interactive digital knowledge management system journal of Biomedical Information 40 :410-421.Available from Url: http://:www.Scinecedirect.com 17- Turban .E .E . Melean and Wesley J (2002).”Information Technology for Managment”3ed,New York :John Wiley & Sons Available at:http://www.fihmarl.com 18- Wilkins K , Nsubuga P, Mendlein J,Mercer D, Pappaioanou M.2008.The data for Decision Making Project :assessment of surveillance systems in developing Contries to improve access to public health information . Public health 19- Yourdon , Edward(2002).”Managing The Structured Techniques”